Door de vele conflicten en onzekerheden in de buurlanden is Oeganda al jaren het Afrikaanse land met de meeste vluchtelingen. Velen van hen komen uit Oost-Congo als gevolg van de steeds terugkerende instabiliteit. Halfweg 2021 telde het het Hoog Commissariaat voor vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR) 429.500 Congolese vluchtelingen. [1]
>> LEES OOK : Straatarm Oeganda helpt mensen op de vlucht uit DR Congo
Opvangmodel gebaseerd op veerkracht
Volgens het OPM (Office of Prime Minister), het orgaan dat samen met UNHCR verantwoordelijk is voor de coördinatie in de vestigingsplaatsen van de vluchtelingen, is het vluchtelingenmodel gericht op veerkracht. Dat betekent dat vluchtelingen worden ondersteund om op eigen kracht weer een nieuw leven voor zichzelf te beginnen.
“Aangezien Oeganda een opendeurbeleid voor vluchtelingen voert, hebben vluchtelingen toegang tot werk en andere essentiële diensten zoals onderwijs en gezondheidszorg. Zij hebben bewegingsvrijheid binnen Oeganda, zij beschikken over papieren en zijn vrij om hun eigen bedrijf op te zetten”, vertelt Marisol Martinez, projectbeheerder Oeganda bij Caritas International.
Vluchtelingen en gastgemeenschappen leven samen
“Een ander bijzonder aspect van dit model is dat vluchtelingen en gastgemeenschappen samenwonen. Ze moeten bijgevolg de natuurlijke hulpbronnen delen wat soms tot conflicten leidt,” voegt Marisol eraan toe, “vooral wanneer vluchtelingen in grote getale zijn aangekomen.”
De gemeenschap stelt land ter beschikking om gewassen te verbouwen voor eigen verbruik. De standaardgrootte van het stuk land dat aan vluchtelingen wordt toegewezen, is door de jaren heen afgenomen. In 2016 kregen vluchtelingen land van 50m²/50m², daarna werd het teruggebracht tot 30m²/30m² en onlangs is het nog verder teruggebracht tot slechts 10m²/20m² en dat is weinig. Naast land is een andere bron van conflicten het verbruik van ‘brandstof’ (gekapte bomen).
Vluchtelingen hebben hun eigen vertegenwoordigers in de gastdorpen[2], de Welfare Refugee Council (WRC). De WRC heeft een bemiddelende rol bij conflicten tussen vluchtelingen onderling en tussen vluchtelingen en de gastgemeenschappen. Indien de WRC niet in staat is het probleem op te lossen, worden de partijen doorverwezen naar het OPM of de politie.
Hulpverlening ook voor gastgemeenschappen
Van oudsher zijn de sites voor vluchtelingen gevestigd in de armere gebieden van het land, onder meer om de plattelandsontwikkeling in afgelegen gebieden te bevorderen. Uit vele evaluaties is echter gebleken dat de gastgemeenschappen soms slechter af zijn dan de vluchtelingen, omdat zij geen steun krijgen voor hun basisbehoeften.
“Om spanningen en conflicten over de toegang tot middelen te voorkomen, eist de Oegandese regering dat humanitaire organisaties een deel van hun budget (30%) reserveren voor de gastgemeenschappen”, verduidelijkt Marisol. “Een aanpak die we volledig onderschrijven. Caritas werkt aan duurzame bestaansmiddelen voor zowel vluchtelingen als oorspronkelijke bewoners, en niet alleen in Oeganda maar ook in andere landen waar vluchtelingen opgevangen worden.”
>> Ontdek wat Caritas doet in het kader van bescherming en inkomstenverwerving in Oeganda
Geweld en armoede grootste problemen
Volgens het WRC vormenhuiselijk geweld en armoede de grootste problemen binnen de vluchtelingengemeenschap. Het is niet ongebruikelijk dat meisjes al op 14-jarige leeftijd trouwen om aan de armoede te ontsnappen. De vluchtelingen hebben het erg moeilijk om in hun levensonderhoud te voorzien en er is jammer genoeg momenteel maar een beperkt aantal ngo’s actief binnen deze sector.
Bovendien ziet het Wereldvoedselprogramma zich genoodzaakt enorme bezuinigingen door te voeren op de voedselrantsoenen (in cash uitbetaald): het bedrag van 31.000 Ugx (Oegandese shillings) per geregistreerde vluchteling, per maand is al teruggebracht naar 19.000Ugx. De organisatie is van plan dit bedrag nog verder terug te brengen tot 12.000Ugx, minder dan 3 euro per maand. Deze zomer nog getuigde Bernard, een vluchteling in Kyangwali: “We krijgen hulp van het Wereldvoedselprogramma, maar dat volstaat niet”.
Caritas-interventie: meer bescherming en weerbaarheid
Met financiering van de Belgische ontwikkelingsmedewerking werken we sinds januari 2021 aan mogelijkheden om in eigen onderhoud te voorzien en aan een betere bescherming. Marisol was onlangs nog in Kyangwali en ontmoette daar Bashimbe Begole, een 21-jarige Congolees die vier jaar geleden het geweld ontvluchtte en in Oeganda arriveerde. “Hij werd geselecteerd voor een opleiding schrijnwerkerij in de St Josep Muteme school. Omwille van corona en de sluiting van de scholen heeft hij zijn opleiding niet kunnen afmaken. Maar hij is vastberaden om zodra het mogelijk is de draad weer op te pakken en een diploma te halen. Ondertussen geeft hij zijn kennis door aan andere jongeren, hij verdient ook wat geld met de verkoop van bedden, tafels, stoelen… Een mooi voorbeeld van succesvolle, duurzame ondersteuning”, vertelt Marisol enthousiast.
En de hulp houdt niet op bij Bashimbe Begole: Caritas blijft zijn vele lotgenoten begeleiden om duurzame positieve veranderingen te bewerkstelligen voor en met vluchtelingen en gastgemeenschappen.
>> Blijf op de hoogte door je in te schrijven voor onze nieuwsbrief!
