Niger: akkers en weidegronden herstellen om voedselzekerheid te verbeteren

Meer dan 80% van de bevolking in Niger en de Sahel leeft van landbouw en veeteelt. Maar die inkomstenbronnen staan sterk onder druk door de klimaatopwarming en maatschappelijke en economische veranderingen. De boeren verliezen akkers door het oprukken van de woestijn. Rivieren hebben steeds meer af te rekenen met verzanding. Dat zie je bijvoorbeeld in het Tsjaadmeer, dat veel kleiner is geworden: het waterpeil zakte door de verzanding van de beddingen van rivieren en door intensieve irrigatie in de regio rond het meer. Sinds de jaren 1960 kromp het meer van 24.000 km² naar 1.700 km². In diverse rivieren zijn er trajecten waar zelfs pirogues (kleine bootjes) niet meer kunnen varen omdat er niet genoeg water is. Nijlpaarden zoeken andere oorden op, waar meer water aanwezig is. Voor de piroguiers is deze situatie ongezien.

De Nigerezen worden ook soms met overstromingen geconfronteerd. Wanneer er te veel regen valt, treden rivieren buiten hun oevers. Akkers lopen onder water. Er verdrinken ook mensen. In een streek als Diffa, waar Caritas International actief is, zie je dat de inwoners niet graag wegtrekken. Ze zijn sterk gehecht aan hun dorp en hun grond en moeten zich dus aanpassen.

Chetima, heeft de klimaatopwarming ook gevolgen voor de voedselzekerheid? 

Chetima: Inderdaad. De klimaatcrisis doet akkergrond verloren gaan. Met de traditionele landbouw hebben families in de regel drie tot zeven maanden per jaar genoeg voedsel. En de bewerkbare gronden raken versnipperd wanneer er moet worden geërfd. Gevolg: het wordt minder aantrekkelijk om aan landbouw te doen. Jongeren zijn meer geneigd om te migreren om het voedseltekort op te lossen. Soms trekken ze naar de steden in Niger, waar ze kleine baantjes vinden. Anderen gaan naar landen als Nigeria, Togo of Senegal of zoeken werk in Libië of Algerije.

Om in te spelen op deze situatie werkt Caritas International samen met een lokale partner, CADEV. Eerst zorgen we voor dringende humanitaire hulp: we verdelen gratis levensmiddelen en hygiënische artikelen, geven cash waaraan geen voorwaarden gekoppeld zijn en bouwen latrines.

Maar we doen nog meer. We organiseren ook opleidingen om de landbouwproductie op te krikken, vormen buffervoorraden om de periodes zonder oogsten te overbruggen en proberen akkers en weidegronden te herstellen. Soms moedigen we groepen jongeren of vrouwen aan om samen op één perceel te werken. Verder helpen we jongeren om kleine activiteiten op te zetten die geld opbrengen; denk aan de verwerking van landbouwproducten of de verkoop van kruiden, beignets of stoffen.

De geregelde droogtes zetten een domper op de veeteelt in Niger. Er is minder grond om vee te laten grazen zodat de veehouders elders weidegronden gaan zoeken, tot zelfs in Benin. Ik moet eraan toevoegen dat ook de aanvallen van terreurgroeperingen zoals Boko Haram de mensen ertoe aanzetten om weg te trekken. Voor jongeren is het vaak verleidelijk om zich bij zo’n groepering aan te sluiten want daar krijgen ze een motorfiets en vinden ze een bron van inkomsten.

Caritas International en CADEV hebben eenzelfde visie en aanpak waarbij agro-ecologie¹ een centrale plaats inneemt. We gebruiken middelen die ter plaatse beschikbaar zijn, zoals organische (dierlijke) mest. We leggen aan de boeren uit hoe je kan composteren en werken met biologische bestrijdingsmiddelen. Het aanleggen van ‘halve manen’ is heel handig om water beter te managen en landbouwgronden te recupereren. Bij deze techniek leg je een halve maan aan om een gewassen te telen; regenwater wordt zo beter opgevangen.

Vanuit dezelfde optiek promoten we de agro-bosbouw. Vroeger werden veel velden platgebrand om aan landbouw te kunnen doen. Nu zien de boeren in dat het veel beter is om bomen te behouden en te beschermen.

In Niger is er nu een militair regime aan de macht. Heeft dat invloed op het werk van Caritas in Niger?  

Chetima: Rechtstreeks niet, maar onrechtstreeks wel. Zo zijn de tegoeden van Niger bij de CEDEAO (de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten) bevroren. En bij de banken in Niger mag je maar weinig geld afhalen. Die situatie heeft wel gevolgen. Maar de ngo’s werken gewoon voort in het land, en de huidige autoriteiten beseffen ook dat hun aanwezigheid erg nuttig is.

Om de voedselzekerheid in Niger efficiënt te verbeteren, doen we deze aanbevelingen aan de politieke verantwoordelijken in België:

• Richt onze ontwikkelingssamenwerking vooral op de ondersteuning van duurzame voedselsystemen, gebaseerd op familiale landbouw en praktijken uit de agro-ecologie
• Besteed minstens 50% van de Belgische financiering voor voedselzekerheid aan de agro-ecologische transformatie van de voedselsystemen
• Ondersteun organisaties uit het lokale middenveld via een flexibele, multisectorale financiering van langere duur
• Mik op de vermindering van risico’s wanneer er programma’s worden gefinancierd en uitgewerkt die te maken hebben met de klimaatopwarming

Met de steun van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking – DGD