Crisis in westen van DR Congo: humanitaire hulp alleen is niet genoeg

In het westen van Congo brak in juni 2022 geweld uit nadat er conflicten waren ontstaan tussen de Teke- en de Yakagemeenschappen in Mai-Ndombe. De conflicten breidden uit naar de naburige provincies – tot dicht bij de hoofdstad Kinshasa.

Hoewel vertegenwoordigers van de Teke- en Yakagemeenschappen in april 2024 een vredesakkoord hebben ondertekend, blijft de situatie precair.

In de gebieden die getroffen zijn door de gevolgen van het conflict, zijn naar schatting meer dan 500.000 mensen op de vlucht. Het conflict ligt aan de basis van een steeds groter wordende humanitaire crisis: honderdduizenden mensen zijn op de vlucht, er heersen voedseltekorten, mensen hebben gebrek aan onderdak en beperkte toegang tot gezondheidszorg.

De meeste scholen  zijn gesloten omdat het er onveilig is, er geen leerkrachten meer zijn of omdat schoolgebouwen verwoest zijn. Het overgrote deel van de ontheemde of teruggekeerde kinderen kampen met trauma’s.

Tachtig procent van de akkers is onbereikbaar, oogsten zijn verloren en de prijzen van levensmiddelen en basisartikelen stijgen. In veel dorpen zijn de huizen en akkers verwoest of geplunderd. Sommige akkers zijn nu in handen van nieuwe ‘eigenaars’, en de vroegere eigenaars zijn te bang om het aan te klagen.

WILLEKEURIGE ARRESTATIES

Er zijn ook veel meldingen van personen die willekeurig werden opgepakt door militieleden, het leger of de politie. Congolese militairen bewaken wegversperringen en verplichten burgers om daar ‘belastingen’ te betalen als ze willen passeren. Soms moeten vrouwen dwangarbeid verrichten. Meisjes en vrouwen zijn het slachtoffer van seksueel en gendergerelateerd geweld, zelfs op de plaatsen waar ze naartoe vluchten. Er zijn heel wat ongewenste zwangerschappen en seksueel overdraagbare aandoeningen.

De crisis in de westelijke provincies van de DR Congo is een menselijke crisis. Het is een crisis van duizenden mensen die lijden, steeds weer ontheemd raken en proberen te overleven in een vreemde omgeving. Maar tegelijk leidde deze crisis ook tot een ongekende solidariteit, met de gemeenschappen van Kenge, Kikwit, Mbankana en Kinshasa in het bijzonder. Gewone burgers bieden massaal onderdak aan tienduizenden landgenoten die niet naar huis kunnen. Zoals Maman Marie.

“Ik vang 30 mensen op in mijn huis in Kinshasa”, vertelt ze. “Ze komen uit een dorp waar veel mensen werden gedood. Ik was geschokt toen ik dat hoorde, want ik heb familie die in dat dorp woont.” De mensen in haar huis hebben veel pijn en verdriet, zegt Marie. “Zo is er een vrouw van wie twee dochters werden vermoord. Ze waren allebei moeder. Eén van de kleinkinderen kon vluchten in het bos. Mensen vonden hem toen hij ’s avonds noten kwam zoeken in het dorp. Ze brachten hem naar zijn grootmoeder. Nu verblijft dat jongetje ook in mijn huis.” Marie moet een manier vinden om al deze mensen te eten te geven, zegt ze. “Het maakt niet uit dat ik zelf niets eet. Ik koop veel ‘matembele’ (cassavebladeren). En we hebben wat geld bij elkaar gezocht om aan hen te geven. Anderen maken ‘chikwangue’ (cassavebrood) klaar.”

Over de veiligheids- en humanitaire situatie in het westen van de DR Congo publiceerden Caritas International en haar partners een derde rapport. Het document heeft het voornamelijk over de impact van de crisis op de bevolking. Maar een eenvoudige oplossing om tot een rechtvaardige en duurzame vrede te komen in de regio, is er volgens het rapport niet. Alleen een holistische en multisectorale aanpak kan het conflict oplossen:

• Hulpverleners moeten tot bij mensen in de getroffen gebieden kunnen geraken.
• Humanitaire hulp is essentieel. Er is nood aan bescherming, voedselzekerheid, gezondheidszorg en onderdak.
• Er moet ook werk worden gemaakt van de sociale cohesie tussen de gemeenschappen, zodat mensen zich kunnen verzoenen en hun wonden kunnen helen.
• Ook economisch herstel is belangrijk, zodat de Congolezen weer vooruitzichten hebben en voor zichzelf kunnen zorgen.

Het rapport kan je hier  lezen. (Enkel beschikbaar in het Frans.)

Caritas International coördineert en ondersteunt verschillende partnerorganisaties die een geïntegreerde en holistische aanpak van deze crisis hebben. Sinds 2020 zijn we actief in de regio met verschillende initiatieven. Die bevorderen ondernemerschap, helpen de gemeenschap om veerkracht op te bouwen tegen rampen en ondersteunen hen bij het voeren van een dialoog en het verdedigen van hun rechten.

Omdat we ter plaatse aanwezig zijn, hebben CI.be en haar partners bij de beleidsmakers snel na het uitbreken van geweld kunnen pleiten voor meer steun. Samen met zeven andere organisaties en met de steun van de Europese Unie komen we tegemoet aan de humanitaire behoeften van 30.000 getroffen mensen, waaronder ontheemden, teruggekeerde vluchtelingen en gastgezinnen. Het consortium richt zich op gemeenschapsbescherming en sociale cohesie, betere inkomstenbronnen, basisgezondheidszorg, onderwijs, voedselvoorziening en het bestrijden van gendergerelateerd geweld.