Ethiopië: samen met boeren vechten tegen klimaatopwarming en bodemerosie in Wolaita

In Wolaita kweken ze op grote schaal mango- en avocadobomen. – © Caritas Soddo

31/10/2023

De streek van Wolaita, in het zuidwesten van Ethiopië, heeft af te rekenen met chronische armoede en voedselonzekerheid en de effecten van de klimaatopwarming. Het Caritas-netwerk ontwikkelde, met financiële steun van de provincie Vlaams-Brabant, een formule om deze ernstige problemen aan te pakken in één van de districten van Wolaita. Onze Ethiopische collega’s Muluneh Tesfaye en Dorry Hagos Ghebray vertellen wat er allemaal gebeurt op het terrein.

“Wolaita is een erg dichtbevolkt gebied in Ethiopië”, legt Muluneh uit. Hij is de directeur van Caritas in Soddo, een stad in Wolaita. “85% van de bevolking in Wolaita is afhankelijk van de landbouw. Maar de klimaatopwarming eist een hoge tol: er zijn veel droogtes, en er is heel wat bodemerosie. Er heerst in de streek ook veel werkloosheid. Vooral vrouwen, kinderen, mensen met een beperking en ouderen zijn erg kwetsbaar in deze omstandigheden.”

Deze context zet de bevolking ertoe aan om meer bomen te kappen en houtskool te produceren die ze kan verkopen om inkomsten te hebben. Maar dat leidt tot nog meer complicaties voor het milieu. Sommige mannen kiezen voor migratie, in de hoop om elders geld voor de familie te kunnen verdienen. “In alle steden van Ethiopië vind je wel mensen uit Wolaita terug”, weet Muluneh. “Maar er zijn er ook die betere perspectieven hopen te vinden in Zuid-Afrika of sommige Arabische landen. Nog anderen trekken naar Libië om de oversteek naar Europa te wagen.”

Muluneh Tesfaye, directeur van Caritas in Soddo, een stad in Wolaita. - © Caritas International

Geen normale oogsten

De geregelde droogtes maken het erg moeilijk om normale oogsten te hebben. Als er niet genoeg oogsten zijn, ontbreekt het ook aan genoeg voedsel voor de veestapel. Het waterpeil nam gevoelig af in de streek. “In sommige delen van Ethiopië valt er te weinig regen”, merkt Muluneh op. “Elders regent het dan weer te veel. De klimaatopwarming gaat gepaard met sterk contrasterende situaties. En de reactie van de bevolking leidt tot een vicieuze cirkel van milieuverwoesting: mensen blijven bomen kappen om houtskool te maken, maar door het verdwijnen van bomen takelt de bodem nog meer af. En dat is dan weer kwalijk voor de landbouw.”

Dorry Hagos Ghebray vertegenwoordigt Caritas International (België) in Ethiopië. “De regenval is heel wispelturig bij ons”, bevestigt hij. “Al te vaak regent het op de verkeerde momenten. Dat wordt nu erg zichtbaar. Soms regent het te weinig, en op andere momenten juist veel te veel. De temperatuur is ook aan het stijgen. Gevolg: meer gevallen van malaria, meer vee met gezondheidsproblemen, meer gewassen met ziektes en een vermindering van de biodiversiteit. Dit alles veroorzaakt economische en sociale problemen. De armoede groeit, mannen trekken weg.”

LEES OOK 11.11.11 voert campagne tegen klimaatonrecht

Dorry Hagos Ghebray vertegenwoordigt Caritas International in Ethiopië. - © Caritas International

Herbebossing

De financiële steun van de provincie Vlaams-Brabant maakt het mogelijk om 440 kwetsbare families in Wolaita te ondersteunen. Muluneh en Dorry verduidelijken: “We willen de grond in de uitgekozen zone beter managen en de bodemerosie tegengaan zodat er minder moet worden gemigreerd. Fysieke bodemconserveringsmaatregelen¹ helpen om de erosie te verminderen. Er worden ook waterreservoirs gebouwd. We doen aan herbebossing en planten bomen in het kader van de strijd tegen de erosie. En we kweken op heel grote schaal boompjes die mango’s, avocado’s of papaya’s opleveren of medicinale stoffen produceren. Het gaat altijd om bomen met een tastbaar economisch voordeel. De families hebben er direct baat bij en we vergroten de vegetatie. Alles bij elkaar willen we 295 hectare grond opwaarderen.”

“Wat we doen, moet economisch en ecologisch voordelig zijn voor de bevolking”, onderstreept Dorry. “Denk aan de beschikbaarheid van fruit, meer voedsel voor het vee of zelfs de verkoop van koolstofcertificaten op termijn². Grondwater wordt gebruikt om akkers te irrigeren. En we nemen maatregelen om minder water te verliezen.”

Zelfhulpgroepen voor vrouwen

Zowat 370 vrouwen zijn sinds maart 2023 georganiseerd in 20 zelfhulpgroepen. “Er gebeurt van alles in die groepen”, weet Muluneh. “De vrouwen praten over maatschappelijke kwesties, spanningen in de gemeenschap, de klimaatopwarming of de gevolgen van de migratie van hun mannen. Ze proberen om eigen economische activiteiten op te zetten of bedrijfjes uit te bouwen. En ze leren ‘brandhout besparende ovens’ te gebruiken: eenvoudige systemen die veel minder brandhout vergen om te koken. Dat helpt in de strijd tegen ontbossing en is voordelig voor de gezondheid. We denken er zelfs aan om in de toekomst zonnepanelen te laten installeren om energie op te wekken.”

De zelfhulpgroepen zijn nog niet zo lang bezig maar ze zijn wel gebaseerd op een idee dat al in andere gebieden zijn nut bewees. “Nu al stellen we vast dat de vrouwen geld beginnen te sparen en activiteiten op poten zetten. En dat ze met elkaar van gedachten wisselen over diverse onderwerpen.”

Muluneh en Dorry besluiten: “Alles wat we nu doen in Wolaita, zal de bevolking in staat stellen om zich beter aan te passen aan de klimaatopwarming. Maar het blijft kleinschalig. We zouden deze aanpak dolgraag op vele andere plaatsen in Ethopië willen toepassen.”

Met de steun van de provincie Vlaams-Brabant.

Bijvoorbeeld aarden of stenen dammetjes, water-percolatie bekkens of microbassins.

Het gaat om de verkoop van ‘koolstofkredieten’ – meetbare, verifieerbare emissiereducties dankzij gecertificeerde klimaatbeschermingsprojecten – aan bedrijven of organisaties in industrielanden. Projecten die de klimaatopwarming afzwakken, verminderen, verwijderen of vermijden de uitstoot van broeikasgassen. Ze hebben ook andere voordelen: het sterker maken van gemeenschappen, de bescherming van ecosystemen, het herstel van bossen of een kleinere afhankelijkheid van fossiele brandstoffen.