DR Congo: de globalisering van de onverschilligheid en de honger 

Het einde van de oorlog in Oekraïne zal de cycli van voedselonzekerheid in de DR Congo en de rest van de wereld echter niet doorbreken.

De onderliggende oorzaken van de honger, symptomen van de globalisering van de onverschilligheid, liggen ver van Kiev en Moskou: endemische armoede, falende voedselsystemen, maar ook ondergefinancierde en ontoereikende humanitaire reacties, en zelfs verwoestende en verwaarloosde cycli van geweld.

Om globale voedselzekerheid te garanderen, in de eerste plaats voor de meest kwetsbare bevolkingsgroepen, zijn er op middellange en lange termijn dringende ingrepen nodig: de transformatie van onze voedselsystemen en het bevorderen van familiale landbouw. Die ingrepen kunnen de wereldbevolking beter voeden en zijn beter bestand tegen klimatologische, politieke en economische schokken.^[2]

De hongersituatie in de DR Congo illustreert bovendien dat de honger in de wereld niet alleen kan worden overwonnen door een duurzaam landbouwbeleid, maar ook door humanitaire hulp die gericht is op preventie en door een blijvende inzet voor vrede.

Achter de voedselcijfers in de DR Congo gaan miljoenen levens schuil: families die al hun bezittingen moeten verkopen om in hun levensonderhoud te voorzien, kinderen die lijden aan ondervoeding die hun ontwikkeling zal beïnvloeden, hele gemeenschappen die op de vlucht zijn voor aanvallen van gewapende groepen.

Humanitaire hulp is van essentieel belang om levens te redden. Dat kan door de distributie van voedsel, ‘therapeutisch’ voedsel of verdeling van cash. Maar de financiering van die humanitaire hulp lijdt al enkele jaren onder dezelfde globalisering van onverschilligheid. In de DR Congo is in de afgelopen vijf jaar slechts 50% van de door de VN geconsolideerde humanitaire oproepen gefinancierd. ^[3] De slachtoffers van verwaarloosde crisissen betalen de prijs van meer mediagenieke crisissen.

Maar het mobiliseren van middelen is maar een deel van de oplossing: door noodhulp te beschouwen als de standaardaanpak, in plaats van als een tijdelijke actie, worden gemeenschappen afhankelijk gemaakt van hulp. Er zijn gecoördineerde maatregelen nodig om de capaciteit op te bouwen en de verantwoordelijkheden te heroriënteren van nationale en lokale actoren zodat ze het vertrouwen van de gemeenschappen kunnen genieten.

We moeten af van een systeem dat maar al te vaak hele bevolkingsgroepen verwaarloost, en overgaan op antwoorden die zijn aangepast aan de plaatselijke realiteit. Zodat we voedselcrisissen kunnen voorkomen, in plaats van erop te reageren.

Het nieuws over honger in de wereld heeft zich geconcentreerd op de toenemende gevolgen van de klimaatopwarming, zoals in de Sahel en de Hoorn van Afrika. Maar in de DR Congo en de rest van de wereld blijven gewelddadige conflicten de voornaamste oorzaak van honger.

Zoals de secretaris-generaal van de VN, Antonio Guterres, onlangs in de Veiligheidsraad zei: ‘Wanneer deze Raad over conflicten debatteert, debatteert u over honger.’  Wereldwijd woont 60% van de mensen die in voedselonzekerheid verkeren in regio’s waar gewapende conflicten woeden. ^[4] Dit is het geval in de Sahel, Zuid-Soedan, maar ook in de DR Congo. Daar woont de helft van de mensen die naar verwachting in een voedselcrisis zullen verkeren, in door geweld getroffen provincies: met name in het oosten van het land en in de Kasaï-regio. ^[5]

Cycli van geweld verwoesten de voedselzekerheid: cassavevelden worden slagvelden, gewapende groepen beroven boeren van hun oogst en markten lopen leeg.

Gemeenschappen slaan op de vlucht voor gevechten en mishandelingen in hun dorpen. Gezinnen op de vlucht hebben niets meer en worden vaak opgevangen door andere families die zelf in een precaire voedselsituatie verkeren. Eind 2021 waren er meer dan 5,5 miljoen binnenlandse ontheemden in de DR Congo, het op twee na hoogste aantal ter wereld. ^[6]

Deze golven van door wapens veroorzaakte honger duren nu al meer dan 25 jaar. De autoriteiten en de internationale gemeenschap halen hun schouders op. De recente opflakkering van het geweld in Noord-Kivu en Ituri weerspiegelt het falen van de diplomatie en de regionale dialoog om de demobilisatie van de gewapende groepen te bewerkstelligen en een einde te maken aan de wijdverbreide straffeloosheid.