Oekraïners overleven in kelders en trachten zich te verwarmen

Maandenlang zaten honderden Oekraïners, onder wie Anna en Marina, samengepakt in deze kelder in Charkiv. - ©Caritas Slovakije/Anton Frič

27/12/2022

Overleven in kelders. Slapen op de blote vloer. Zoeken naar manieren om je te verwarmen of te koken. Nood hebben aan warme kleren, dekens, kachels. Soms vliegen de bommen je rond de oren. Halina, Marina, Valentyna en Anna vertellen over hun leven in het door oorlog geteisterde Oekraïne. Ze houden dapper vol, maar de winter staat voor de deur, en de winterse omstandigheden zijn in Oekraïne niet te onderschatten.

's Nachts zakt de temperatuur onder nul, maar ik wikkel me in mijn dekens, en zo lukt het wel.

Halina

“In het begin sliepen we op de blote vloer”

Halina Havrilovna (69) is een gepensioneerde weduwe zonder kinderen. Ze woont in haar kleine huis met tuin in Ruskaja Lozova, een dorp nabij de stad Charkiv. Vroeger werkte ze in een bedrijf waar groenten en fruiten werden opgeslagen.

Bij het uitbreken van de oorlog in Oekraïne vertrok Halina naar Charkiv, waar ze drie maanden bleef. Ze kampeerde toen in één van de metrostations in de stad. Later kon ze met een vriendin naar een appartement verhuizen. Na de bevrijding in september ging Halina naar haar dorp terug.

De teruggekeerde burgers in Ruskaja Lozova proberen er nu samen het beste van te maken. Veel mensen zijn er niet meer in Halina’s straat. De meesten wonen nu in het westen van Oekraïne, in Polen of in Duitsland.

“In het begin was er hier gewoon niks”, vertelt Halina. “We sliepen op de blote vloer. Pas na een week kregen we matrassen en slaapzakken. In de eerste drie dagen was er geen eten of water.”

“Nu heb ik echt nood aan een kachel. Ik was gewend om mijn huis te verwarmen met gas, maar nu is er helemaal geen gas. Mijn dak is kapot, en ik kan het niet laten herstellen. Hetzelfde geldt voor de vensters. Alle vensters zijn stuk. Ik gebruikte plastic om ze dicht te maken. In de tuin vind ik resten en scherven van bommen. Er lagen zelfs een paar granaten achter mijn huis.”

“Nu slaap ik dus hier. ’s Nachts zakt de temperatuur onder nul, maar ik wikkel me in mijn dekens, en zo lukt het wel. Overdag ga ik naar buren waar er wel verwarming is. Zo kan ik mezelf wat opwarmen.”

Marina en haar 8-jarig zoontje. - ©Caritas Slovakije/Antony Frič

“Mijn zoontje is nu bang van alles”

Marina (42) woont in een woonwijk in Charkiv. Vroeger was ze accountant. Marina heeft een 8-jarig zoontje. Haar 84 jaar oude grootmoeder wil niet weggaan maar ze heeft wel veel hulp nodig want ze lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Een andere grootmoeder is 85 en heeft Parkinson.

“Mijn moeder is 67, zij zou haar appartement nooit verlaten”, beseft Marina. “Ik begrijp haar, en ik begrijp beide oma’s. Veel mensen snappen niet waarom we hier blijven. Mijn ene oma zorgde al voor mij toen ik 3 jaar was. Ze had 4 baantjes en werkte aan één stuk door om voor ons te kunnen zorgen. Een vader had ik niet.”

Marina’s zoontje is thuis aan het spelen. Hij kijkt ook naar tekenfilms. “Als het busje van Caritas langskomt en ons eten brengt, springt hij op de grond als de chauffeur de deur dichtsmijt. Hij bedekt dan zijn hoofd omdat hij bang is dat er weer bommen vallen.”

Als het busje van Caritas langskomt en ons eten brengt, springt hij op de grond als de chauffeur de deur dichtsmijt. Hij bedekt dan zijn hoofd omdat hij bang is dat er weer bommen vallen.

Marina 

Op zeker ogenblik zaten Marina en haar zoon op de bus. Toen een Russisch vliegtuig een aanval uitvoerde, sprongen ze uit die bus en gingen ze op de grond liggen. “Iedereen bleef ongedeerd, maar mijn zoontje is nu bang van alles. Hij is echt angstig. Ook voor mij is het moeilijk. Als het te lang stil is, word ik bang. Slapen kan ik al helemaal niet. Ik doe alles op automatische piloot. Ik besef dat niemand mijn plaats zal innemen en dat anderen op mij rekenen.”

LEES OOK Deze winter wordt het bitter koud in de kapotgeschoten huizen in Oekraïne

Maandenlang leven in kelders

“Toen we in de vroege ochtend van 24 februari 2022 wakker werden, zei mijn echtgenoot me dat de Russen aan het bombarderen waren. We vluchtten toen meteen onze kelder in. We wisten niet hoelang we daar zouden blijven. Drie kleine keldertjes gebruikten we als toiletten voor alle mensen die zich verscholen. We konden nergens anders naartoe. Na een aantal dagen groeide het besef dat we nog langer in de kelders zouden moeten wonen: we gingen dus een tafel halen, een computer zodat de kinderen naar tekenfilms konden kijken, en een klein elektrisch fornuis om te kunnen koken. We gebruikten de stroom uit het laagst gelegen appartement.”

“Via gaten in de muren van de kelders konden we eten en andere artikelen doorgeven van het ene naar het andere huis. Caritas leverde voedsel aan het eerste flatgebouw, maar er werd zwaar gebombardeerd, dus vroegen de medewerkers om ons eten met de anderen te delen. We maakten dan maar zelf gaten om humanitaire hulp te kunnen verdelen.”

Zes maanden lang leefden Marina en honderden anderen in de kelders. Bij de kelderbewoners groeide de gewoonte dat de eersten die wakker werden eten klaarmaakten. Soms moest er brood worden gesneden voor wel 130 personen. Overdag werd er gewerkt in diverse kookploegen. Wanneer er stroom was, kon er worden gekookt. Als er geen stroom was, bracht Caritas warme soep en aardappelen.

“In één van onze ruimtes maakten we zelfs een schooltje voor de kinderen. We noemden die ruimte de wifikamer omdat je er internet had. De kinderen kregen online les van hun leerkrachten, en werden soms geholpen door volwassenen.”

Als het regent, krijgen de kelderbewoners het erg lastig. De kelders lopen dan vaak onder water. “Hopelijk raakt dat opgelost, anders moeten we hier weg.”

LEES OOK Naderende winter maakt Oekraïense bevolking doodsbang

Teren op laatste spaarcenten

Valentyna Tomylina (48) is een gescheiden vrouw. Ze heeft drie kinderen en zelfs al vijf kleinkinderen. Voor de oorlog werkte Valentyna in een vleesfabriek. Haar kinderen en kleinkinderen leven momenteel op verschillende plaatsen in Oekraïne en Rusland.

Momenteel zit Valentyna zonder inkomen. Sinds maart 2022 heeft ze geen geld meer gekregen. Ze teert nu op haar spaarcenten en krijgt humanitaire steun. Valentyna verliet haar huis voor de komst van de Russen en leefde 5 maanden lang in de metro in Charkiv.

Toen ze naar huis terug kon, stelde ze vast dat er was ingebroken in haar woning. Het toilet en de koelkast waren gestolen, en haar kleren lagen overal in het huis. “Alles was nat en vuil. De regen kwam maandenlang binnen via het kapotte dak.”

Valentyna en een medewerkster van Caritas. - ©Caritas Slovakije/Antony Frič

In vredestijd was mijn huis vol kinderen. Nu is het leeg, en ik voel me leeg vanbinnen. Zonder mijn kleinkinderen voel ik me heel eenzaam.

Valentyna

Valentyna hakt nu zelf hout om thuis te kunnen verwarmen. Er is geen man in de buurt die haar kan helpen. “Mijn dak was vernield door de bommen, ik heb het moeten herstellen.”

De vrouw verlangt gewoon naar vrede. “Vrede is alles wat ik wens”, zegt ze. “Ik heb hout nodig voor mijn kachel want de winter zal erg guur worden. En gas is er nu niet. In vredestijd was mijn huis vol kinderen. Nu is het leeg, en ik voel me leeg vanbinnen. Zonder mijn kleinkinderen voel ik me heel eenzaam.”

Anna doet vrijwilligerswerk bij Caritas. Zo is ze vaak bezig met kinderen, zoals hier tijdens een moment van recreatie. - ©Caritas Slovakije/Antony Frič

“Ik zorg nu ook voor de hond van de buren”

Anna Tarshylova (35) leeft al in de kelder sinds de start van de oorlog. Ook na de bevrijding van haar woonplaats blijft ze gewoon in de kelder. Daar voelt ze zich veiliger. Anna is dol op kinderen maar heeft er zelf geen, dus helpt ze andere vrouwen die wel kinderen hebben. In vredestijd was ze accountant.

Net als de rest van haar familie trekt Anna niet weg. Haar overgrootmoeder woont al in Charkiv sinds de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog. Zij was 6 jaar toen de Duitsers kwamen, en nog altijd weet ze wat er toen allemaal gebeurde. De oude dame is niet van plan om te vertrekken.

Anna woont met haar buurvrouw Marina in de kelder. “Veel mensen gingen weg”, legt ze uit. “Eén van de buren liet een hond bij ons achter. 2 kilo pure vreugde is dat beest! De buren vroegen me om voor hun hond te zorgen omdat ze niet wisten of het dier mee de grens over zou mogen.”

Een andere buur, een man van 66, bleef wel. Hij overleefde 2 hartaanvallen. “Ik heb geen idee hoe hij het redde met al die bommen overal”, bedenkt Anna. “Uiteindelijk kon zijn zoon hem overtuigen om naar Polen te gaan. Een andere buurman lijdt aan diabetes. Hij wilde wel blijven maar kon niet aan insuline komen, dus liet zijn familie hem naar het westen van Oekraïne overbrengen.”n de kelder vindt Anna het stukken warmer dan in haar appartement op de 7de verdieping. “Soms is er verwarming en water, en soms ook niet.”

Brood kopen werd een probleem want dat was alleen te vinden op 4 kilometer afstand. Anna kon die afstand in 23 minuten afleggen maar was soms wel bang voor de bommen. “Ik deed het zelfs in 21 minuten toen er overal rondom bommen neervielen.”

Geen kaarsen, sokken of winterschoenen

Ook Anna snakt naar de terugkeer van de vrede. “Maar hier en nu hebben we een toestel nodig om op te kunnen koken en om de kelder te verwarmen. Er is ook bijvoorbeeld nood aan spullen om water op te slaan, de elementairste dingen. We hebben geen kaarsen, sokken of winterschoenen. In Charkiv zijn die artikelen nu niet te kopen. Verder is er nood aan batterijen, lampen en ‘powerbanks’ om telefoons op te laden als er geen stroom is.”

Anna is blij met het voedsel en de geneesmiddelen die Caritas levert. Medewerkers van Caritas zorgen zelfs voor honden die werden achtergelaten door vluchtende families.“Kinderluiers zijn nu 3 of 4 keer zo duur als vroeger”, aldus Anna. “Wij kunnen ze niet meer kopen. Sommige appartementen werden volledig verwoest. De bewoners van die appartementen hebben niks meer.”

Zelf werkt Anna nu als vrijwilligster bij Caritas. Ze blijkt geweldig om te gaan met kinderen en steekt ook een handje toe voor de boekhouding.