Landbouw in tijden van klimaatopwarming: 3 voorbeelden

Caritas International België Landbouw in tijden van klimaatopwarming: 3 voorbeelden

Isabel Corthier

Isabel Corthier

22/08/2018

De klimaatopwarming is overal en door iedereen voelbaar. Denk maar aan de uitzonderlijk warme en droge zomer van dit jaar. In de rijke landen is de impact voorlopig nog beperkt, maar in het Zuiden slaat klimaatverandering al hard toe. Medewerkers van Caritas – Martine Haentjens (Haïti), Guillaume Schneider (Ethiopië) en Abdoul Moumoumi (Niger) – stellen 3 manieren voor om kleine landbouwers weerbaarder te maken tegen klimatologische bedreigingen.

Eerst een beetje context: de opwarming van het klimaat heeft de grootste impact op de levens van mensen die in ontwikkelingslanden leven[1]. Dat is niet te verwonderen als je weet dat de afhankelijkheid van landbouw veel groter is dan bij ons: 60% van de bevolking werkt er in de landbouw, tegenover 5% in de rijke landen.

Het merendeel van de armen in de wereld leeft overigens op het platteland. Zij zijn vooral afhankelijk van de landbouw, maar om verschillende redenen – te lage productie, te hoge grondstofprijzen, concurrentie met geïmporteerde producten (dumping) – is wat ze verbouwen onvoldoende om zichzelf te voeden of te ontsnappen aan de armoede.

Haïti: diversifiëring van het inkomen

“In Haïti staat het klimaat helemaal op z’n kop,” vertelt Martine Haentjens, onze projectcoördinator in Haïti. “Dit jaar bijvoorbeeld was het regenseizoen goed begonnen. De mensen hebben hun terrein klaargemaakt en velen hebben gezaaid en geplant, maar dan kwam een lange droogte die alles kapotgemaakt heeft. Daarna is het weer heel hevig beginnen regenen, waardoor wat overleefde weer weggespoeld is.”

Caritas International werkt samen met de lokale Caritasorganisaties in Jacmel en Jérémie. Daar is de bevolking ervoor 99% afhankelijk van de landbouw. Langdurige droogtes, zware regenval, overstromingen, maar ook de gestage doorgang van verwoestende cyclonen hebben er de voorbije twintig jaar voor gezorgd dat de kwetsbaarheid van de bevolking is toegenomen. Periodes van droogte en daaropvolgende voedselschaarste dwingen gemeenschappen bovendien beslissingen te nemen die niet duurzaam zijn en het milieu verder aantasten.

Caritas International België Landbouw in tijden van klimaatopwarming: 3 voorbeelden

We proberen er voor te zorgen dat de kwetsbare huishoudens ook inkomen genereren uit andere activiteiten dan de landbouw.

– Martine Haentjens, projectcoördinator in Haïti.

“Wat we hier doen om de mensen weerbaar te maken? We proberen er voor te zorgen dat de kwetsbare huishoudens ook inkomen genereren uit andere activiteiten dan de landbouw. Daarnaast investeren we samen met de gemeenschap in manieren om de landbouwproductie op te slaan, zodat ze gebruikt kan worden in periodes van schaarste. We promoten ook het beheer van kleine waterbekkens.

Ondanks onze inspanningen, blijft het een moeilijke realiteit voor landbouwers. Plattelandsvlucht is hier zeker een realiteit, want mensen geraken uitgeput door het jaar in jaar uit verliezen van hun investeringen in de grond. Dat trekt jonge mensen niet aan. De jongeren trekken naar de stad, of verder, naar de Dominicaanse Republiek, Brazilië, Chili of elders om, vandaar uit, hun familie in Haïti te steunen. Elke Haïtiaanse familie heeft wel iemand in het buitenland.”

Ethiopië: ‘Klimaatslimme’ landbouwtechnieken

In Ethiopië is meer dan 80% van de bevolking afhankelijk van landbouwactiviteiten. Regenval is er heel onvoorspelbaar en het land wordt elke drie tot vijf jaar geteisterd door een grote droogte. Deze periodes van droogte duwen ongeveer 12 miljoen kleine boeren, landbouwers en veehouders in nog extremere armoede en hongersnood. De grootste uitdaging in Ethiopië is dan ook de meest kwetsbare mensen en gemeenschappen weerbaar maken voor natuurschokken zoals droogte[2].

“In Ethiopië zijn we zijn gestart met het promoten van zogenaamde climate smart[3] landbouwtechnieken,” legt Guillaume Schneider, landencoördinator voor Ethiopië, uit. “Deze technieken helpen de bevolking om water te verzamelen, op te slaan en te gebruiken. We bevorderen bijvoorbeeld het herstel van ravijnen om deze te herbebossen en de infiltratie van water in de bodem verbeteren. Dat grondwater kan daarna gebruikt worden. We hebben ook een irrigatienetwerk opgericht, die de velden van water voorziet door constructies die het regenwater opvangen.”

“Technologie is natuurlijk niet alles. We werken parallel aan de bewustwording van het watergebruik en het duurzaam beheer ervan, om overconsumptie tegen te gaan. We zoeken samen met de kleine landbouwers en herders naar manieren om de natuurlijke hulpbronnen beter te beheren. Een voorbeeld: in plaats van dieren zelf te laten grazen, is het beter dat de boeren de grassen en planten maaien en dan naar hun dieren brengen. Zo worden de nieuwe plantjes niet platgelopen door de dieren.”

Niger: multidimensionele aanpak

In Niger woont 80% van de bevolking woont op het platteland. Zij zijn hoofdzakelijk veehoeders en landbouwers die afhankelijk zijn van hun dieren en oogsten. Politieke instabiliteit, chronische voedselonzekerheid en terugkerende natuurcrises (droogtes, overstromingen en sprinkhanen) zetten druk op een sector die het in een dergelijk klimaat sowieso al heel moeilijk heeft.

Abdoul Moumouni is werkzaam in het bureau van Caritas Niger in de zuidelijke regio van Maradi, aan de grens met Nigeria. Er lopen momenteel twee projecten in samenwerking met Caritas International België om de voedselzekerheid van de bevolking daar te vergroten en het milieu te beschermen.

“In Maradi leven de meeste mensen van hun vee. Het zijn nomadische gemeenschappen, die in periodes van droogte hun vee meenemen over de grens om daar te grazen. Door de problemen met Boko Haram in Nigeria bevindt het merendeel van de Nigeriaanse nomadische volkeren zich nu op Nigerees gebied. Dit zorgt voor een toenemende druk op de al schaarse natuurlijke hulpbronnen. Het regent te weinig en het water is ontoereikend voor de bevolking, de landbouw en de dieren. Er is een groot tekort aan weilanden om de dieren te laten grazen.

Door de droogtes worden meer en meer veehoeders sedentair, omdat ze hun dieren verliezen. Ze trekken naar de stad om er werk te vinden, maar ook daar is er veel werkloosheid. Al deze problemen – politiek, klimatologisch, sociaal, economisch – zijn met elkaar verbonden en moeten samen aangepakt worden.”

Caritas International België Landbouw in tijden van klimaatopwarming: 3 voorbeelden

Wat we nodig hebben zijn ontwikkelingsprojecten die al deze aspecten behandelen en die op lange termijn werken. Hier kan je niet spreken over een impact na één jaar, de noden zijn zo hoog

– Abdoul Moumouni, Caritas Niger.

“Wat we zoal doen? We zetten in op het creëren van kleine businesses die inkomen genereren; we promoten het gebruik van aangepaste landbouwtechnieken; we investeren in irrigatiesystemen voor de groenteteelt in het droogseizoen en het opdiepen van drinkbaar grondwater; we werken met de gemeenschappen rond vreedzaam samenleven; we maken graanbanken beschikbaar zodat producenten hun productie veilig kunnen stellen en zaden kunnen krijgen tijdens de soudure[4]. Wat we nodig hebben zijn ontwikkelingsprojecten die al deze aspecten behandelen en die op lange termijn werken. Hier kan je niet spreken over een impact na één jaar, de noden zijn zo hoog.”

Schade beperken

Deze drie voorbeelden tonen dat er verschillende manieren zijn om om te gaan met de gevolgen van de klimaatveranderingen. Weerbaarheid van gemeenschappen in het Zuiden vergroten is essentieel om honger en armoede als gevolg van klimaatomstandigheden te bestrijden. Toch is het zeer moeilijk een impact te hebben op de oorzaken ervan.

Het is duidelijk dat ontwikkelingshulp alleen de klimaatopwarming niet zal  omkeren. Structurele oplossingen, die eerst en vooral op politiek niveau worden aangedragen, blijven hard nodig. ‘Klimaatactie’ kreeg bijvoorbeeld een eigen doelstelling in de Agenda 2030 (SDG 13). Maar politieke kaders en verdragen blijven veelal niet afdwingbaar. Tot we die structurele verandering bereiken, is het de missie van Caritas om de menselijke schade en milieuschade – die groter is in het Zuiden – zoveel mogelijk te beperken.


Dit artikel kwam tot stand in het kader van de campagne #whatishome waarin we op zoek gaan naar de link tussen migratie en ontwikkeling. #whatishome is een driejarige sociale mediacampagne gefinancierd door de Europese Unie voor sensibilisering en ontwikkelingseducatie (DEAR) in het kader van het project MIND. 11 landen en 12 Caritasorganisaties doen mee aan deze campagne. Meer info hier. De inhoud van deze campagne valt onder de verantwoordelijkheid van Caritas International en weerspiegelt niet noodzakelijk de officiële standpunten van de Europese Unie.

Caritas International België Landbouw in tijden van klimaatopwarming: 3 voorbeelden



[1]

98% van de klimaatslachtoffers valt in ontwikkelingslanden, lezen we in een dossier van 11.11.11.

[3]

Volgens de FAO is Climate Smart Agriculture de verzameling van klimaatbestendige technologieën en werkwijzen voor geïntegreerde landbouwsystemen en landbouwbeheer. Het doel ervan is de productiviteit van de landbouw op een duurzame manier te vergroten; de veerkracht van landbouwgemeenschappen te vergroten; en minder broeikasgassen uit te stoten. Meer info hier.

[4]

Soudure of hungry gap is de periode vóór de eerste oogsten, wanneer de voorraden van de vorige oogsten al uitgeput zijn. Er is dan vaak tekort met scherpe prijsstijging tot gevolg.

Verwant nieuws

Alle nieuwsberichten