Migranten aan de Grieks-Turkse grens: symptoom van een Europees non‑beleid [LONG READ]

Caritas International België Migranten aan de Grieks-Turkse grens: symptoom van een Europees non‑beleid [LONG READ]

Lefteris Partsalis/Caritas Zwitserland - De eerste slachtoffers van dit politieke spel? Families zoals dit gezin, een vader en zijn dochter, gestrand op het Griekse eiland Lesbos (2020)

Lefteris Partsalis/Caritas Zwitserland - De eerste slachtoffers van dit politieke spel? Families zoals dit gezin, een vader en zijn dochter, gestrand op het Griekse eiland Lesbos (2020)

04/03/2020

De camera’s staan vandaag gericht op de grens tussen Griekenland en Turkije, waar naar schatting 13.000 migranten en vluchtelingen speelbal zijn van diplomatieke spanningen tussen de EU en Turkije. De beelden die ons bereiken zijn ontstellend. Maar deze politieke crisis is niet nieuw. Meer nog, ze was te vrezen.

In 2015 piekte het aantal asielaanvragen in de meeste Europese lidstaten, waarop de Europese ministers in allerijl op zoek gingen naar manieren om deze instroom te managen. Eén van de bekendste besluiten die genomen werden in de nasleep van de solidariteitscrisis van 2015 was het Akkoord met Turkije.[1] Dat akkoord bevat twee maatregelen om irreguliere migratie vanuit Turkije naar Europa tegen te gaan. Enerzijds beloofde de EU Turkije financieel te ondersteunen om vluchtelingen zelf op te vangen. Anderzijds zou de EU meer vluchtelingen uit Turkije gaan hervestigen, in ruil voor de terugname van vluchtelingen die per boot in Griekenland waren aangekomen.

De “collateral damage” van het akkoord tussen Europa en Turkije

Op de Griekse eilanden kwamen migranten en vluchtelingen maanden-, soms jarenlang, vast te zitten in smerige, overvolle kampen. Dat was een rechtstreeks gevolg van het akkoord met Turkije, omdat ze niet langer konden doorreizen en de eilanden zo van de ene dag op de andere gigantische openluchtgevangenissen werden.

Middenveldorganisaties, lokale bewoners en journalisten ter plaatse hebben de afgelopen 4 jaar herhaaldelijk de situatie op de Griekse eilanden aangeklaagd. Meer dan 40.000 mensen wachten er ondertussen al op een behandeling van hun asieldossier.[2] Het akkoord met Turkije heeft niet kunnen verhinderen dat mensen de oversteek van Turkije naar Griekenland ondernamen (en nog dagelijks ondernemen), met risico voor eigen leven.

>> LEES OOK: Griekse eilanden: de schandplek van Europa breidt uit

De situatie is er niet alleen onhoudbaar geworden voor de verzoekers om internationale bescherming, maar ook voor de lokale bevolking, ngo’s en vrijwilligers ter plaatse die als gevolg van de grimmige sfeer hun humanitaire hulpverlening bemoeilijkt zien.

Caritas International België Migranten aan de Grieks-Turkse grens: symptoom van een Europees non‑beleid [LONG READ]

Grenslidstaten moeten het vuile werk opknappen

De druk op de landen aan de buitengrenzen van Europa – in het bijzonder Griekenland, maar ook Italië en in mindere mate Spanje – is gewoon te groot geworden. Denk bijvoorbeeld aan de meer dan 5.500 niet begeleide kinderen die in Griekenland verblijven, meestal zonder toegang tot basisvoorzieningen (waaronder huisvesting, medische zorg en diensten voor psychosociale en juridische ondersteuning).[3] Niet verwonderlijk dat deze lidstaten en hun bevolking zich in de steek gelaten voelen door de Europese politiek. Deze impasse vreet aan het Europese project en zet het lot van alle Europeanen op het spel.

Caritas International België Migranten aan de Grieks-Turkse grens: symptoom van een Europees non‑beleid [LONG READ]

Landen in het globale zuiden vangen de meeste vluchtelingen op

Hoewel de lidstaten die aan de EU grenzen onder sterke migratiedruk staan, zijn het vooral de landen in het globale zuiden die het grootste aantal vluchtelingen ter wereld opvangen (86%). Én Turkije. Geen enkel ander land vangt zoveel vluchtelingen op. 3,7 miljoen vluchtelingen verblijven op Turks grondgebied, waarvan 3,6 miljoen mensen uit Syrië.

De hervestiging van deze mensen moet deel uitmaken van de oplossing.[4] Toch dekt de EU – één van de rijkste regio’s ter wereld – slechts 1,6% van de wereldwijde hervestigingsbehoeften.[5] Bovendien ligt de daadwerkelijke aankomst van hervestigde vluchtelingen in de lidstaten ver onder het aantal beloofde plaatsen. In België bijvoorbeeld is het hervestigingsproject al meerdere malen tot stilstand gekomen. Jarenlange vertraging in de quota heeft geleid tot een daling in de effectieve aankomsten.

>> LEES OOK: Organisaties vragen volgende regering minstens 8085 vluchtelingen uit te nodigen

Naast hervestiging kan de EU de landen die grote inspanningen leveren om vluchtelingen op te vangen, op financieel en humanitair vlak ondersteunen (de zogenaamde ‘opvang in de regio’). De EU voorzag 6 miljard euro aan steun aan Turkije in het kader van het akkoord, maar die steun loopt de komende maanden af en het is onduidelijk hoe die verdergezet zal worden in de toekomst. In het voorstel dat vandaag op tafel ligt omtrent de nieuwe meerjarenbegroting van de EU, blijkt de steun aan Turkije voor de opvang van vluchtelingen niet meer opgenomen. Bovendien blijft het vandaag nog onduidelijk hoe de miljarden van de EU zijn omgezet in concrete, duurzame vooruitzichten voor de 3,7 miljoen vluchtelingen op Turkse bodem.

Migranten en vluchtelingen als politiek drukkingsmiddel

Een veroordeling van Griekenland of Turkije moet gepaard gaan met een kritische zelfanalyse van het huidige Europees migratie- en buitenlandbeleid. In de Syrische provincie Idlib zitten bijna een miljoen mensen vast in winterse omstandigheden, geklemd tussen de bombardementen en een Turkse grens die dicht blijft.

>> LEES OOK: Meer dan 150.000 mensen op de vlucht aan de grens van Syrië en Turkije

Of het nu gaat over de mensonterende situatie op de Griekse eilanden, op de Balkanroute of aan de Turkse grens: deze menselijke drama’s worden mede veroorzaakt door een Europese angst en een navenant mank lopend opvang- en migratiebeleid dat eerder ingegeven is door crisismanagement en gefocust op grensbewaking dan gedreven door een duurzame langetermijnvisie op migratie.

Turkije heeft goed begrepen dat de EU zich pas tot reactie gedwongen voelt als er opnieuw een Europese ‘migratiecrisis’ dreigt. Het is schandalig dat vluchtelingen als pasmunt worden gebruikt in dat diplomatieke steekspel. De Europese lidstaten staan nu voor een keuze: het Fort Europa blijven versterken met alle humanitaire gevolgen van dien, of werken aan een gemeenschappelijk, solidair en duurzaam migratiebeleid. De komende weken legt de Europese Commissie de laatste hand aan een nieuw Europees Asiel- en Migratiepact. Als de manier waarop de EU deze week reageerde een voorbode is voor de nieuwe aanpak, dan belooft dat weinig goeds. Het versterkt het beeld van een continent dat zich met harde hand keert tegen mensen in nood.

Het tij kan nog gekeerd

Maar dat is niet ons Europa. Laat deze crisis een momentum zijn om het anders te gaan doen. We vragen de Europese lidstaten, waaronder België, dan ook om…

  • meer in te zetten op legale migratiekanalen, zoals hervestiging en gezinshereniging, om de druk op de frontliniestaten te verlichten en te vermijden dat zij hun grenzen onder die druk sluiten;
  • zo snel mogelijk werk te maken van een menselijk en solidair spreidingsplan voor Europa, waarbij alle lidstaten hun verantwoordelijkheid voor de bescherming van mensen op de vlucht nemen;
  • erop toe te zien dat de fundamentele mensenrechten en de menselijke waardigheid van alle migranten op haar grondgebied gewaarborgd en gerespecteerd worden; en
  • tot slot, op een menselijke manier te spreken over migranten en vluchtelingen en af te zien van een militair, opruiend en beangstigend taalgebruik. Dat laatste brengt de levens van migranten en vluchtelingen, maar ook van hulpverleners, nog verder in gevaar.

Dit artikel werd gerealiseerd in het kader van het MIND-project. Het project MIND kreeg financiële steun van het programma van de Europese Unie voor sensibilisering en ontwikkelingseducatie (DEAR). Meer informatie vind je hier. Deze inhoud is de verantwoordelijkheid van Caritas International en niet noodzakelijk van de Europese Unie.

Caritas International België Migranten aan de Grieks-Turkse grens: symptoom van een Europees non‑beleid [LONG READ]



[1]

Officiële benaming: “EU Turkey Statement

[2]

UNHCR, “Fact Sheet Greece”, januari 2020, geraadpleegd op 04/03/2020.

[3]

Zie ook de gezamenlijke oproep van Caritas Europa en andere middenveldorganisaties aan de EU om zo snel mogelijk niet-begeleide kinderen van de eilanden te verhuizen naar een veilige plaats

[4]

Zie de oproep van Caritas Europa “Call on EU to lead on resettlement“, oktober 10/2019.

Verwant nieuws

Alle nieuwsberichten