DR Congo: dorp Masia Kwa herrijst uit de as

03/12/2024

De bevolking in het westen van de DR Congo lijdt nog altijd onder een humanitaire en veiligheidscrisis. In de provincie Maï-Ndombe werden heel wat dorpen met geweld geconfronteerd. Masia Kwa was één van die dorpen. Caritas International was te gast bij de plaatselijke gemeenschap. Samen met lokale partners helpen we die gemeenschap om het normale leven te hervatten.

Eind juli 2022 barstte er een serieuze oorlog uit in de streek van Kwamouth, in Maï-Ndombe. Het gebied ligt in het westen van Congo en op bijna 200 kilometer van de hoofdstad Kinshasa.

Masia Kwa en de getroffen provincies. - © Caritas International

Het conflict in Kwamouth heeft te maken met spanningen rond taksen die traditionele chefs opleggen en speelt zich af tussen twee gemeenschappen, de Teke en de Yaka. De Teke, die ter plaatse worden gezien als de ‘autochtone bewoners’, leven op de twee oevers van de Congorivier. De Yaka, die daar later arriveerden, moeten in ruil voor het gebruik van gronden een heffing betalen aan de traditionele leiders van de Teke.

Deze afspraak maakt gedurende lange tijd een vreedzaam samenleven tussen beide gemeenschappen mogelijk. Spijtig genoeg ontstond er toch geweld tussen de Teke en de Yaka als gevolg van de toenemende druk op de gronden, het optrekken van de heffingen en een inefficiënt bestuur.

In juni 2022 werd een Yaka-boer vermoord in het dorp Masia Mbe. Dat feit deed het conflict snel escaleren. Razendsnel verspreidde het geweld zich van het ene dorp naar het andere. Als reactie op het geweld vormden sommigen uit de Yaka-gemeenschap de zogenaamde Mobondo-militie. Deze militie werd al gauw erg actief. Er volgde een economische oorlog: gronden werden bezet en in gebruik genomen, en er werden ook strijders geronseld.

Alle acties van de Mobondo-militie en haar gevechten met het Congolese leger doen de humanitaire en veiligheidssituatie voort verslechteren in de provincies Maï-Ndombe, Kwilu en Kwango en de stadsprovincie Kinshasa. Meer naar het westen, in de provincie Centraal-Kongo, worden ook incidenten gesignaleerd.

Het Caritasnetwerk en zijn partners zijn bij de weinige spelers die de getroffen gemeenschappen helpen om alles herop te bouwen.

Lees ook: Crisis in westen van DR Congo: humanitaire hulp alleen is niet genoeg

Aanval op Masia Kwa

Alain, politiecommissaris in Masia Kwa en getuige van de aanslag op 19 augustus 2022. - @ Caritas International

Op 19 augustus 2022 werd het dorp Masia Kwa plotseling en brutaal overvallen door strijders van de Mobondo-militie. Mensen ter plaatse getuigen van de gruwel en de angst die de bevolking toen teisterden.

Mr. Alain, commissaris bij de politie, vertelt hoe de aanvallers toekwamen: “Ik had nog maar net mijn uniform aan. We moesten mobiliseren in het licht van deze onverwachte dreiging.”

Masia Kwa telt 9.300 inwoners en ligt strategisch aan de Kasaï (Kwa)-rivier. Het dorp ligt op enkele uren van Masia Mbe, waar twee maanden eerder de lont in het kruitvat was gestoken.

De inwoners van Masia Kwa zaten in de val. Sommigen probeerden met bootjes te vluchten en de zandbanken aan de andere kant van de rivier te bereiken. Anderen trokken naar Congo-Brazzaville. Een aantal mensen kwam om het leven bij het oversteken van de rivier, een hachelijk avontuur. De aanvallers vermoordden de dorpschef en zes andere inwoners. Ze plunderden scholen en akkers en staken 245 huizen en de kraampjes op de markt in brand.

Ook directeur Nsele was getuige van de aanvallen op het dorp. - @ Caritas International

Directeur Nsele leidt één van de scholen in Masia Kwa. Hij was een persoonlijk doelwit voor de militie: “Een door mij aangeworven leraar jaagde me op de speelplaats van onze school op. Hij sloot zich bij de militieleden aan om hier de macht over te nemen. Ze plunderden de schoolbanken. Het is een wonder dat ik het overleefde.”

De hele aanval duurde tot 14.00u. Daarna verdwenen de strijders van de Mobondo weer in de brousse.

Lisanga: samen

Het Caritasnetwerk schoot meteen na de aanvallen in actie. Nu nog zet het netwerk zijn werk in de zone voort. Caritas International speelt in op de verzuchtingen van de inwoners van Masia Kwa en de streek van Kwamouth. Samen met partnerorganisaties realiseert Caritas het project Lisanga, wat ‘samen’ betekent in het Lingala. Dit project wordt gefinancierd door de Europese Unie.

Dokter Héritier leidt het ziekenhuis van Masia Kwa. - @ Caritas International

Lisanga gaat over bescherming van de bevolking, het terugvinden van bestaansmiddelen, gezondheidszorg, voedsel en onderwijs. Dit geïntegreerde programma, geënt op lokale gemeenschappen, wordt gerealiseerd door acht organisaties met een eigen knowhow die elkaar aanvullen¹.

Dr. Héritier runt het enige ziekenhuis in het dorp Masia Kwa. “We hadden hier dagelijks sterfgevallen door een gebrek aan geneesmiddelen en materieel”, vertelt de arts. “Eigenlijk was hier geen sprake van een echte verzorging die je in een ziekenhuis mag verwachten.”

Sinds de start van de activiteiten van Lisanga in Masia Kwa zijn al bijna 7.000 patiënten behandeld in het ziekenhuis. “Humanitaire inspanningen zoals die van Lisanga stelden ons in staat om het ziekenhuis uit te rusten en te zorgen voor de bevolking”, aldus dr. Héritier. “De sterftecijfers bij kleine kinderen en moeders zijn drastisch gedaald.”

Op de school van directeur Nsele krijgen de leerlingen ondertussen inhaallessen. Twee schooljaren gingen de mist in omdat de bevolking was weggevlucht als gevolg van alle onveiligheid. Er is nu ook een beschermingscomité met leden van de lokale gemeenschap. Dat comité moet kijken naar specifieke risico’s die kinderen uit het dorp bedreigen. Kinderen kunnen bijvoorbeeld verplicht worden om te werken of seksueel misbruik meemaken.

Wachten op vrede, moeilijke heropbouw

Volgens de humanitaire organisaties keerden zowat 7.500 mensen terug naar Masia Kwa sinds de vreselijke gebeurtenissen van augustus 2022. Hun dagelijkse leven blijft moeilijk en onzeker.

Het Congolese leger bewaakt sinds oktober 2023 de rivier, de weg en het dorp. Maar de bewegingsvrijheid van de bevolking is nog altijd beperkt. Het kost de inwoners van Masia Kwa enorm veel moeite om hun akkers te bereiken. Om daar te geraken, moeten ze wegsperringen van soldaten of militieleden passeren.

Eén van de meer dan 200 huizen die tijdens de aanval werden verwoest. - @ Caritas International

Wie in een gebied leeft dat bezet is door de militieleden, riskeert in het vizier te worden genomen wanneer hij de lijnen tracht over te steken. Vroeger was Masia Kwa een toevluchtsoord voor mensen die onder de Mobondo moesten leven. Ze konden naar de markten in het dorp of naar het lokale ziekenhuis gaan. “We weten dat ze ginder ook van de honger sterven”, zegt een jongere in Masia Kwa. Hij wil graag weten wat de mensen aan de andere kant van de versperringen allemaal doormaken.

Het is een grote uitdaging om de infrastructuur in Masia Kwa herop te bouwen. Tal van huizen zijn nog altijd verwoest. De schoolklassen zonder banken zijn littekens die aan de aanval op het dorp herinneren. Zowat 1.500 mensen leven nog altijd bij onthaalfamilies want zij konden hun in brand gestoken huizen niet heropbouwen. Voor de oorlog hoorde je de geluiden van vee op de percelen in het dorp. Tegenwoordig zijn die geluiden niet meer te horen omdat de bewoners bang zijn voor plunderingen door gewapende mannen.

« Wij willen vrede »: een zin die te horen is bij elk gesprek dat je in deze gemeenschap voert.

Caritas International, Caritas Congo, Caritas Kinshasa, de ‘Commission Diocésaine Justice et Paix-Kinshasa’, MAGNA, Street Child UK, Train Them to Fish en APEDC-RDC.