Vrijwillige terugkeer naar Georgië en Armenië in de praktijk

Waarom zijn jullie naar Armenië en Georgië geweest?

Thomas Goedgezelschap: We bezochten er mensen die we in België nog begeleid hebben. Wanneer iemand beslist om na een tijd in België terug te keren, bereiden we ons namelijk samen voor en overlopen we de mogelijkheden in het land van herkomst. We bieden een luisterend oor en bereiden hen voor op dit nieuwe hoofdstuk in hun leven. En onze begeleiding stopt niet aan de grens: we helpen hen ook bij hun re-integratie. Tijdens ons bezoek aan Armenië en Georgië zagen we sommige mensen terug om te zien hoe het nu met hen gaat en wat ze gedaan hebben met het re-integratiebudget dat ze van België ontvingen. Via ons bezoek kunnen we dus de sterktes en zwaktes van dit programma nagaan.

Wat is het profiel van de mensen die terugkeren naar Armenië en Georgië?

Thomas: Dat is heel divers. De meeste Armenen zijn voor een lange periode in België geweest. Dat kan gaan van anderhalf tot 10 jaar. De Georgiërs bleven over het algemeen wat minder lang. Allemaal hebben ze een mislukte poging achter de rug om in België papieren te verkrijgen. Daarna gaat de keuze tussen in België blijven zonder wettig verblijf, ofwel terugkeren en daar iets nieuws proberen op te bouwen.

Het viel op dat veel mensen beslisten terug te keren naar Armenië na de Fluwelen Revolutie^[1] van dit jaar. Je ziet dat er na tientallen jaren van ellende nu hoop is dat dit op iets goeds uitdraait. En dat speelt in de hoofden van de mensen: ze zien de toekomst rooskleuriger. Al moeten we nog afwachten of het ook effectief zo positief wordt.

Je hebt daar een aantal mensen bezocht. Hoe lang waren zij al terug?

Thomas: We bezoeken zowel mensen die net terug zijn als mensen die jaren geleden terugkeerden. Als je net teruggekeerd bent, ben je vooral bezig met een hele hoop praktische zaken: een huis vinden is heel belangrijk, kinderen die in België zijn opgegroeid moeten de taal leren, er komt veel papierwerk bij kijken: een paspoort, pensioen voor oudere mensen…

Je moet eerst een zekere stabiliteit vinden, en daarbij is een sociaal netwerk heel belangrijk. De meesten hebben nog steeds een sociaal netwerk, zelfs als ze lange tijd in België verbleven. In Armenië bijvoorbeeld zijn familiebanden enorm belangrijk, en gaan ze ook veel verder dan hier. Zelfs bij een verre achterneef kun je aankloppen om een paar nachten te logeren.

Het is pas na langere tijd dat je kunt zien of de terugkeer echt geslaagd is. Met het re-integratiebudget zetten mensen een eigen project op, en dat kun je nog niet meteen na terugkeer evalueren.

Wat voor projecten zijn dat dan?

Thomas: Ook dat kan sterk variëren. Wie een technische achtergrond heeft en een “stiel” beheert, kan daarmee meteen aan het werk, bijvoorbeeld als schrijnwerker of loodgieter.

Daarnaast zijn er ook mensen die investeren in iets dat relatief goedkoop is en waar ze meer geld uithalen, zoals een auto die ze kunnen gebruiken om als taxichauffeur aan de slag te gaan. Dit is niet altijd hun uiteindelijke doel, maar kan een tussenoplossing zijn om geld te verdienen en daarna ergens anders in te investeren. Er zijn ook veel vrouwen die investeren in een opleiding tot schoonheidsspecialiste of kapster. Daarmee vinden ze ook snel werk.

Mensen op het platteland richten zich vooral op landbouw, een veilige investering. Ze kunnen zelf voorzien in voedsel voor hun gezin en met wat geluk ook nog een deel verkopen.

Hoe verloopt de samenwerking met de partners ter plaatse?

Thomas: Indien mogelijk gaan onze lokale partners meermaals langs bij de personen die ze begeleiden, op die manier bouwen ze met hen ook een band op. Zelfs na meerdere jaren zijn er nog terugkeerders die af en toe blijven bellen om te vertellen hoe het met hen gaat. De persoonlijke begeleiding van de lokale collega’s is toch wel echt een sterkte van Caritas Armenië & Georgië.