Caritas International, al bijna 20 jaar een bevoorrechte partner van de Dienst Voogdij

“Voor 2004 werden niet-begeleide minderjarigen, die aankwamen in België, erg weinig beschermd”, zegt Laurence Bruyneel. “Sommige van hen werden meteen gestuurd naar opvangcentra die niet waren afgestemd op hun leeftijd en situatie, zonder enige vorm van begeleiding. Dat was bijvoorbeeld het geval bij Tabitha, een Congolees meisje van 5 jaar dat twee maanden moest doorbrengen in een centrum voor volwassenen zonder wettig verblijf; daarna werd ze alleen teruggestuurd naar Kinshasa. Een affaire die destijds een schandaal veroorzaakte. België werd toen door het Europese Hof voor de Mensenrechten veroordeeld wegens een onmenselijke behandeling.” 

De federale overheidsdienst Justitie richtte destijds de Dienst Voogdij op: die moest erop toezien dat elke niet-begeleide minderjarige vreemdeling (NBMV) terecht kon in een aangepast observatiecentrum en ook een voogd kreeg; die voogd moest dan de aanspreekpartner blijven tot aan de meerderjarigheid. Eigenlijk vervult de Dienst een meervoudige rol: de belangen van de jongere behartigen, hem of haar ondersteunen en de persoon begeleiden in het zoeken naar een duurzame oplossing voor de toekomst.

“Aanvankelijk werkte de Dienst Voogdij uitsluitend met vrijwillige voogden – burgers die gevoelig zijn voor de problemen van niet-begeleide minderjarigen en die een deel van hun vrije tijd willen gebruiken om hen te begeleiden”, vertelt Laurence Bruyneel. “Sinds 2005 wilde de Dienst Voogdij samenwerken met werknemer-voogden die verbonden zijn aan middenveldorganisaties zoals Caritas of Rode Kruis Vlaanderen.” In de loop der jaren werd het team Voogden van CAW Brabantia – antenne Caritas International groter. Nu zijn er al 13 voogden in het team. Ieder jaar krijgen deze voogden meer dan 200 pupillen toegewezen van de Dienst Voogdij.

Door haar terreinervaring met jongeren ontwikkelde CAW Brabantia – antenne Caritas International kennis die ook wordt gedeeld met voogden die onafhankelijk werken. “Deze voogden volgen vijf dagen lang een opleiding bij de Dienst Voogdij. Maar dat blijft allemaal erg theoretisch. Zodra ze echt pupillen beginnen te begeleiden, stuiten de voogden op wel 1.000 vragen, een context die erg wisselvallig is en een wetgeving die onophoudelijk evolueert. Daarom ontwikkelden we wij een helpdesk die telefonisch en via e-mail te bereiken is. We geven ook opleidingen over specifieke onderwerpen en individuele coaching. Dankzij onze ervaring kunnen we op een heel gerichte manier adviseren. We blijven pleiten voor een verdere professionalisering van het beroep.” 

“We werken uitstekend samen met de Dienst Voogdij”, getuigt Laurence. “Geregeld worden we gevraagd om onze expertise te delen en ook aanbevelingen te geven. Zo werkten we bijvoorbeeld mee aan het opstellen van richtlijnen die meer details geven over de toepassing van de wet op niet-begeleide minderjarigen. Maar we zien ook diverse toekomstige uitdagingen. De Dienst Voogdij moet uitsluitend in het belang van de jongeren kunnen handelen. Wij hopen dat de nieuwe regering ook in die richting zal denken.” 

Onze verdere aandachtspunten zijn deze:

• Het uitwerken van een multidisciplinaire aanpak om de leeftijd te beoordelen. Zo’n beoordeling zou alleen mogen worden uitgevoerd bij ernstige twijfels over de leeftijd van een jongere. Daarnaast zou er ook rekening gehouden moeten worden met beschikbare documenten of andere vormen van bewijs. Jongeren moeten in sommige gevallen ook de mogelijkheid hebben om een opschortend beroep in volle rechtsmacht aan te tekenen.
• De opstelling van een gedragscode voor de voogden.
• De geregelde herevaluatie van de richtlijnen die de praktijken bij de voogden stroomlijnen.

De profielen van de jongeren die toekomen in België, hun noden, de migratieroutes die ze gebruiken, de conflicten waaraan ze trachten te ontkomen: het wordt allemaal steeds complexer. In een zo veranderlijke context heb je steeds meer vaardigheden nodig om niet-begeleide minderjarige jongeren te begeleiden. En die vaardigheden moeten voortdurend worden bijgeschaafd.

“Op Belgisch niveau zal het nieuwe Europees Pact over Asiel en Migratie moeten worden toegepast. Er worden ook nieuwe regeringen gevormd. De komende maanden worden dan ook cruciaal voor de toekomst van de zorg voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen”, denkt Laurence Bruyneel.