Wat is vrouwelijke genitale verminking?
Anne Scheuren: De Wereldgezondheidsorganisatie definieert dit als elke ingreep die leidt tot een gedeeltelijke of volledige verwijdering van de externe genitale organen van de vrouw en elke andere vorm van verwonding van de vrouwelijke geslachtsorganen toegebracht om niet-medische redenen, dus om culturele of andere redenen. De gevolgen voor de gezondheid van de vrouw in kwestie zijn enorm, zowel op korte als op lange termijn[1].
Welke gevolgen zijn er dan?
Anne: Onmiddellijke gevolgen zijn bloedingen, infecties, acute pijn en zelfs overlijden. Op lange termijn is er het risico op onvolledige genezing, vorming van abcessen, littekenweefsel, infectie van de urinewegen, pijn bij het plassen, incontinentie… Er zijn heel wat complicaties mogelijk, die al dan niet optreden afhankelijk van de leeftijd van de vrouw, de omstandigheden waarin de verminking werd uitgevoerd en het type verminking. En daarnaast zijn er ook nog psychologische gevolgen die kunnen leiden tot posttraumatische stress-stoornis, verlies van vertrouwen en eigenwaarde en tot depressie.
Waarom wordt deze praktijk dan nog steeds verder gezet?
Anne: Er spelen heel veel factoren mee: onbesneden vrouwen zouden minder vruchtbaar zijn en er is ook een sociale druk. Vrouwelijke genitale verminking is een vorm van gender-gerelateerd geweld, gericht op vrouwen en meisjes, dat plaatsvindt in een context van discriminatie van vrouwen, een continuüm van geweld. Daarna volgt vaak nog een gedwongen huwelijk en verkrachting binnen het huwelijk.
In welke landen komt vrouwelijke genitale verminking het meest voor?
Anne: In tegenstelling tot wat veel mensen denken, komt deze praktijk niet enkel voor in Sub-Sahara Afrika. Wereldwijd zijn er 200 miljoen vrouwen besneden, de helft ervan in Egypte, Ethiopië en Indonesië.
©Excision, parlons-en! (Gebaseerd op een kaart van GAMS; gegevens van UNICEF, 2014)
Vormt vrouwelijke genitale verminking een reden om in een ander land erkend te worden als vluchteling?
Anne: Om erkend te worden als vluchteling moet je een gegronde vrees voor vervolging hebben op grond van ras, nationaliteit, godsdienst, politieke opinie of het behoren tot een bepaalde sociale groep. De VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR geeft in een oriëntatienota aan dat vrouwelijke genitale verminking een vorm van vervolging is, ook al is het dan door privépersonen. Het is moeilijk om algemene uitspraken te doen, maar we zien hier wel meisjes die het vluchtelingenstatuut krijgen uit vrees om in hun land van herkomst besneden te worden. Ouders van meisjes die om deze reden het vluchtelingenstatuut krijgen, worden nu echter niet meer automatisch erkend als vluchteling.
Ook vrouwen die besneden zijn, maar vrezen voor een andere vorm van gender-gerelateerde vervolging zoals een nieuwe besnijdenis of gedwongen huwelijk kunnen om die reden asiel aanvragen. Maar ze weten dat niet altijd. We zien vaak vrouwen uit Eritrea of Somalië, die zelf nooit praten over vrouwelijke genitale verminking, terwijl in die landen wel tussen de 75 en 100 procent van de vrouwen getroffen wordt. Het is dan ook heel belangrijk om hen te sensibiliseren, ook omdat ze dan hun eigen dochters beter kunnen beschermen.
>> LEES OOK: “Je bent maar een vrouw.” – een gesprek met bewoners van de Logis de Louvranges
Hoe pak je dit aan?
Anne: Het is een heel gevoelig onderwerp. Veel vrouwen die besneden werden, praten hier niet uit zichzelf over. Het is dus belangrijk om een vertrouwensband op te bouwen en het thema bespreekbaar te maken. Dat laatste kan bijvoorbeeld door samen de kaart te bekijken die aantoont waar ter wereld vrouwelijke genitale verminking wordt uitgevoerd. Het onderwerp kan ook naar boven komen tijdens de vluchtverhaalanalyse.
Het is dus heel belangrijk om zelf proactief en alert te zijn. We werken hiervoor samen met gespecialiseerde organisaties zoals de vzw GAMS[2], die inzet op preventie en op begeleiding van vrouwen. Vrouwelijke genitale verminking is echt een complexe en zware thematiek, en heeft levenslange zware medische en psychosociale gevolgen.
