Familie: soms een vloek, soms een zegen voor Pakistaanse terugkeerders

Deze editie ging over Pakistan, Kirgizistan en Tsjetsjenië. Wij hadden de kans om te praten met Zia Ul Badar van de Pakistaanse organisatie Reintegration Support Services. “Het is de moeite waard om aan zo’n Partnerweek deel te nemen”, zegt Badar. “Ik hoorde er veel over de ervaringen in Kirgizië en Tsjetsjenië, kreeg een beter zicht op het Belgische Fedasil* en leerde heel wat over de manier waarop vluchtelingen in België worden opgevangen. We zijn in Pakistan erg te spreken over de begeleiding die Caritas International geeft aan terugkeerders. Die is erg degelijk en precies.”

Pakistan is een groot Aziatisch land met zo’n 243 miljoen inwoners, en heeft buurlanden als India en Afghanistan. Heel wat Pakistanen verlaten hun land. In 2023 waren dat er meer dan 8 miljoen. Soms keren ze ook terug. “Wij trachten zulke terugkeerders duurzaam te integreren”, vertelt Badar.

Bij Reintegration Support Services krijgen de terugkeerders psychosociale en financiële bijstand. Er is ook juridische en administratieve ondersteuning, bijvoorbeeld wanneer iemand een rijbewijs moet behalen of een identiteitskaart moet krijgen. Voor vrouwen, kinderen en personen met een beperking zijn er speciale vormen van bijstand.

Het ontbreekt niet aan factoren die veel Pakistanen ertoe aanzetten om te migreren: de hoge werkloosheid, de lage lonen, de instabiele politieke en economische toestand, de hoge inflatie, de veiligheidssituatie, het gebrek aan kansen, het slecht werkende gerecht, het gesjoemel wanneer er verkiezingen zijn. “De gemiddelde Pakistaan voelt zich niet erg veilig in zijn eigen land. In december 2014 werden meer dan 140 kinderen en volwassenen gedood bij een terreuraanslag tegen een school in Peshawar. Journalisten lopen ook gevaar. Soms komen ze om het leven terwijl ze hun beroep uitoefenen.”

Een nieuw leven opbouwen in België of andere Europese landen lukt echter ook niet altijd. Het aantal Pakistanen dat vrijwillig terugkeert, is aan het stijgen. In 2023 behandelde de organisatie van Badar 55 dossiers van personen die terugkeerden uit ons land. In de eerste helft van 2024 was er al sprake van bijna 50 dossiers.

“Wij doen er alles aan om de mensen duurzaam te re-integreren”, stelt Badar. “De families spelen daarbij een belangrijke rol. In Pakistan is er een heel sterk familiegevoel. Drie of vier generaties leven samen op grote percelen. Wie terugkeert, wordt doorgaans op de luchthaven afgehaald door familieleden. Terugkeerders worden wel meer dan eens gezien als mislukkelingen, want ze speelden het niet klaar om in het buitenland succes te hebben. Dikwijls kampen ze met depressies of geestelijke problemen. Ze moeten trauma’s, de schaamte en het stigma overwinnen. En ze moeten proberen zich opnieuw aan te passen aan het leven in Pakistan.”

“Een voordeel van het sterke familiegevoel is dat een terugkeerder meestal ergens terecht kan. Hij belandt in Pakistan niet op straat. Via de familie komt hij ook weer in contact met de lokale gemeenschap. Maar de familie wil wel bepalen waar de beschikbare centen voor worden gebruikt. Wie zich daartegen verzet, wordt al snel gezien als iemand die ongehoorzaam is.”

Badar schetst het verhaal van Abdul, een boer die vanuit Pakistan naar het Verenigd Koninkrijk trok om uiteindelijk in België terecht te komen. “Abdul miste zijn zonen en dochters heel erg en besloot naar Pakistan terug te gaan. Hij kocht een paar koeien op krediet, maar zijn zonen vonden dat geen goede zet en drongen erop aan dat hij zou investeren in een gsm-winkel. Na verloop van tijd zwichtte Abdul voor de druk van zijn zonen en gaf hij hen hun zin. De koeien gingen de deur uit. Toen hij alsnog een gsm-shop opende, werd de houding van de zonen veel positiever. De winkel loopt nu goed, en Abdul verzoende zich met de situatie.”

De Pakistaanse re-integratieconsulent herinnert zich ook hoe een jonge Pakistaan zo gedeprimeerd terugkeerde dat hij twee maanden lang bijna zijn kamer niet uitkwam. “Het duurde lang voor die man naar ons kantoor wilde komen”, legt Badar uit. “Wij moesten hem overtuigen dat hij nog jong was, zich kon herpakken en een beter bestaan kon opbouwen.”

Een Pakistaanse vrouw was in België van haar man gescheiden. Ze werd door haar man mishandeld en besloot om terug te gaan naar Pakistan. “De familie was totaal niet opgezet met haar terugkeer. Haar moeder sprak, wel vier jaar lang en tot aan haar dood, niet met de teruggekeerde vrouw. Erg hard om zoiets mee te maken.”

Het is inderdaad cruciaal om de terugkeerkandidaten te begeleiden om terug te keren, maar ook daarna. Dankzij haar lokale partners in de landen van herkomst, bieden Caritas International een individuele en aangepaste begeleiding voor meerdere maanden in het land van herkomst. Deze steun neemt verschillende vormen aan: financieel, psychosociaal, administratief en economisch.

De re-integratiebudgetten van terugkeerders moeten volgens Badar worden opgetrokken. “We hebben in Pakistan veel inflatie, en daardoor is het niet zo makkelijk om met het toegekende budget iets te realiseren.”