“Amadou! Amadou! A-ma-douuuu!” twee meisjes zetten hun stembanden en ogen wijd open tijdens een spelletje verstoppertje met hun broertje. Vanachter een muur komt zijn hoofd even tevoorschijn. Hij zet het op een lopen, met zijn oudste zus in snelvaart achter zich aan. Terwijl de kinderen onbezorgd spelen, delen hun mama’s ervaringen van het leven als vrouw in België en in de landen waaruit ze gevlucht zijn.
Tussen hemel en aarde
“Als je geen papieren krijgt, dan zit je vast, ergens tussen hemel en aarde,” zegt Mariam* “Ik huil vaak. Ik verwacht nochtans niet veel. Ik wil hier gewoon een simpel leven leiden. In Tunesië is er niets meer voor mij.” De onzekerheid over wat er gebeurt als je niet als vluchteling erkend wordt, leeft onder de bewoners. Ze hebben nochtans een behoorlijk hoge kans op erkenning. Van de vrouwen die Louvranges vorig jaar moesten verlaten, kreeg 86% een statuut en verblijfsvergunning.
Voor Claudia* uit Congo is de onzekerheid voorbij. Na ongeveer twee jaar kreeg ze recent te horen dat ze als vluchteling erkend wordt. Volgende week verhuist ze. “Ik krijg hier bescherming, heb een dak boven het hoofd, eten… alles wat ik nodig heb. Maar er zijn anderen die dat allemaal niet hebben, en op straat staan. Dat raakt me wel.”
Fatoumata* kan hierover meespreken. Ze werd zelf nog opgesloten in een gesloten centrum omdat ze niet over de juiste papieren beschikte. “Ik heb hier ook contact met andere Guineeërs. Er zijn er die niets hebben, geen papieren, maar bang zijn om terug te keren. Anderen kregen wel papieren, nog anderen zijn intussen overleden of gingen naar een ander land.”
Politieke of individuele verandering?
Met dikke penseeltrekken schilderden kinderen bomen, bloemen en de olifant die nu het zaaltje opfleuren waar de moeders hun verhaal vertellen. Als vrouw hebben ze te kampen gehad met specifieke problemen. Al zien ze de oorzaken daarvan anders. “De moeilijkheden die je hebt als vrouw hangen af van je sociale klasse,” zegt Valentine*. “In Rwanda zijn de andere problemen vooral politiek. Niemand doet zijn mond open.”
“De politiek ligt aan de basis van alles,” vindt Claudia*. “Als in de wet staat dat je niet mag stelen, gaan mensen niet stelen. Als er een wet zou bestaan die het verbiedt je vrouw te slaan, gaan mannen bang worden. Wetten en gebruiken beïnvloeden de bevolking.”
“We hebben het over de overheid, maar bij ons begint het al in de familie!,” zegt Fatoumata. “Het gebeurt soms dat een vrouw geslagen wordt door een man op een openbare plaats, zoals de markt. Als hij zegt dat het zijn eigen vrouw is, zal niemand haar verdedigen. Dan is het ok.”
“Destijds vond ik dat allemaal normaal, zelfs als ik er zelf onder lijdde,” vervolgt ze. “Ik ben zelf besneden, maar mijn dochter wou ik hiervan sparen. Ik was echt bang. Er zijn meisjes die hieraan sterven. Veel vrouwen hebben het land al verlaten, maar we houden contact met de mensen daar. Ik heb de indruk dat er toch iets begint te bewegen.”
Alleenstaande vrouwen
Chantal* zit op de grond met haar zoontje. Hij vindt constant nieuwe dingen om mee te spelen, of het nu speelgoed of een drinkfles is. “Als vrouw alleen verlies je je rechten,” zegt ze. “In de Congolese provincie waar ik vandaan kom, wordt een gescheiden vrouw met de vinger gewezen, terwijl een man zoveel mag hertrouwen als hij wil. Je baas op het werk kan zeggen: “Ik zie dat je niet getrouwd bent, dus ik stel voor dat je mijn maîtresse wordt.” Gewoon, zomaar, zonder veel moeite voor je te doen. En dat moet je maar aanvaarden of van werk veranderen.”
Elk van deze vrouwen had goede redenen om haar thuisland te ontvluchten, politiek of persoonlijk van aard. Doordat ze vrouw zijn, zijn ze extra kwetsbaar, in hun land van herkomst, op de vlucht en in België. “Er zijn bepaalde problemen waar enkel vrouwen mee te maken krijgen,” zegt Chantal. “Sommigen zien je als maar een vrouw. Tu n’es qu’une femme.”
