Global Refugee Forum 2023: Na de woorden, tijd voor actie?

Het eerste Global Refugee Forum vond plaats in 2019 om pledges te mobiliseren voor het bereiken van de (niet-bindende) doelstellingen van het in 2018 ondertekende Global Compact on Refugees. Die doelstellingen zijn: het verlichten van de druk op gastlanden, het versterken van de autonomie van vluchtelingen, het uitbreiden van de toegang tot oplossingen in derde landen, en het bevorderen van de voorwaarden voor een veilige en waardige terugkeer naar de landen van herkomst.¹  Tijdens het Forum werden zo’n 1.600 financiële, technische en politieke engagementen aangekondigd door een breed scala aan overheidsactoren (waaronder België), de VN, de academische wereld, de privésector, de financiële sector en het maatschappelijk middenveld.

De overgrote meerderheid van de vluchtelingenpopulaties in de wereld wordt opgevangen in het globale Zuiden, inclusief partnerlanden van Caritas International zoals Oeganda, Jordanië en Niger.

Deze grote gastlanden worden echter geconfronteerd met kortetermijnsteun en afnemende internationale steun. De kwaliteit van opvang van vluchtelingen in deze contexten wordt vaak mee bepaald door kwesties zoals inclusie, sociale cohesie of de aantasting van het milieu. Het Global Compact, en dus ook het Forum, pleit onder meer daarom voor een “whole-of-society approach”² die gepaard gaat met gemeenschappelijke engagementen met langetermijndoelstellingen. In die zin is het bemoedigend dat België zich ertoe heeft verbonden de vluchtelingenpopulaties beter te betrekken bij zijn ontwikkelingsprogramma’s. Als deze nieuwe aanpak gepaard gaat met concrete acties en op rechten gebaseerde belangenbehartiging, heeft deze het potentieel om puur humanitaire reacties om te zetten in “nexus”-strategieën met meer aandacht voor inclusie en veerkracht op lange termijn.

Meerdere uitwisselingen in Genève hebben duidelijk gemaakt dat belangrijke gastlanden ook kwetsbaarder zijn voor de gevolgen van klimaatopwarming en de gevolgen daarvan voor vluchtelingen en gastbevolkingen. In Genève werd er een nieuwe focus op klimaatactie en -adaptatie aangekondigd, bedoeld op het bevorderen van de inclusie van vluchtelingen in nationale adaptatieplannen, klimaatfinanciering en internationale klimaatfora (zoals de COP).

Vandaag wordt slechts een minderheid van de vluchtelingen in Europa opgevangen. Volgens UNHCR hebben in 2024 wereldwijd meer dan 2,4 miljoen vluchtelingen hervestiging nodig – een drastische stijging ten opzichte van de 1,47 miljoen in 2022.³ Ondanks de vele inspanningen van de afgelopen jaren blijven de meeste Europese hervestigingsprogramma’s (waaronder dat van België) te kleinschalig om aan de grote noden te voldoen.⁴ Verschillende actoren, hebben zich ertoe verbonden om samen bij te dragen aan de hervestiging van een miljoen vluchtelingen tegen 2030. België engageerde zich ertoe 1.500 mensen te hervestigen tegen 2025.

Naast hervestiging belichtte het Forum ook enkele goede praktijken van de vele lopende pilootprojecten omtrent complementary pathways (“aanvullende toegangswegen”). Zo presenteerde Caritas International het EU-Passworld-project, dat al drie vluchtelingstudenten in staat stelde hun studies aan de KU Leuven verder te zetten. In Genève heeft België zich ertoe verbonden betrokken te blijven bij dit soort initiatieven. Volgens Caritas is het nodig om volop in te zetten op de verdere ontwikkeling en opschaling van deze trajecten, met robuuste procedures die zoveel mogelijk barrières voor de doelgroepen wegnemen.

Ondanks de vele geweigerde visums, viel het Global Refugee Forum 2023 ook op door zijn grote deelname vanwege lokale actoren, waaronder vluchtelingenorganisaties en activisten, die de hele week eenzelfde resonerende oproep deelden: ‘Niets over ons…zonder ons.’

Clara, afkomstig uit Zuid-Soedan maar vandaag woonachtig in het gastdorp Bidi Bidi in het noorden van Oeganda, is een van de 300 vluchtelingen in Genève: ‘Er wordt ons altijd verteld dat beslissingen over ons leven “in Genève” worden genomen, maar niemand van ons wist hoe dat eruit zag… Ik heb dit nu ervaren, maar we moeten in meer ruimtes betrokken worden en de hier gemaakte pledges ook ter plaatse gerealiseerd zien – we zijn hongerig naar hoop en dringende steun om binnen onze gemeenschappen te werken

Het Caritasnetwerk maakte gebruik van het Forum om zijn engagement aan te kondigen voor een lokaal geleide respons, het versterken van onze lokale partners, het aanpassen van hun financiering en het pleiten voor de effectieve deelname van lokale actoren aan het beleid met betrekking tot gedwongen ontheemding en daarbuiten.

De afgelegde verklaringen zullen het Caritasnetwerk motiveren in onze oproep aan internationale humanitaire actoren (zoals de Belgische overheid) om hun engagementen na te komen om meer steun te verlenen aan lokale organisaties – of het nu gaat om Caritas of door vluchtelingen geleide organisaties – en dit op een meer directe, effectieve en eerlijke manier.