Hoewel vandaag 82,4 miljoen mensen wereldwijd met geweld uit hun thuisland zijn verdreven[1], vreest Caritas dat het recht op internationale bescherming in Europa wordt bedreigd. En dat terwijl Europa zelf dat recht op internationale bescherming creëerde voor de miljoenen eigen vluchtelingen en ontheemden na de vernietigende Grote Oorlog.
Europese landen sluiten steeds vaker de toegang tot hun grondgebied, onder meer door illegale pushbacks en fysiek geweld tegen mensen die op zoek zijn naar bescherming en een beter leven in Europa.
Fort Europa
Dat gebeurt bijvoorbeeld op de “Balkanroute”. Al jaren zijn migranten en vluchtelingen er het slachtoffer van verschrikkelijke omstandigheden en schendingen van de mensenrechten. De documentaire “The Game: Fortress of Europe”[2], gemaakt door de Sloveense nationale omroep met de steun van Caritas Slovenië, gaat hierover.
De docu bevat schokkende en hartverscheurende verhalen van mensen, waaronder gezinnen en kinderen, die steeds opnieuw en gewelddadig worden teruggedrongen door de Kroatische politie en grenstroepen tussen Kroatië en Bosnië en Herzegovina. Kroatië is lid van de EU, Bosnië en Herzegovina vooralsnog niet, dus de Kroatische grens is de facto een buitengrens van de Europese Unie.
Geweld en vernedering zijn er vaakgebruikte methodes om te vermijden dat mensen de grenzen oversteken: het naakt strippen van migranten, hen achterlaten in het bos, mishandelingen en martelingen, aanvallen met honden, vernietiging en diefstal van persoonlijke spullen zoals mobiele telefoons en geld. Duizenden wanhopige migranten slapen in verlaten gebouwen, in het bos of in de straten van Bosnië en Herzegovina. Omdat er op veel plaatsen nog onontplofte munitie ligt, overblijfsels uit het conflict van de jaren negentig, riskeren ze hun leven.
Europese solidariteit
“Bosnië en Herzegovina doen hun best om migranten te verwelkomen. We weten immers hoe het is om een oorlog te ontvluchten”, zegt Tomo Knežević, directeur van Caritas Bosnië en Herzegovina. “Caritas brengt eten en kleding en biedt verschillende diensten en ondersteuning aan zodat vluchtelingen hun waardigheid kunnen behouden en aan hun basisbehoeften kunnen voldoen. Maar we missen nog veel. We missen vooral de solidariteit van onze Europese buren.“
De Balkanroute is helaas geen alleenstaand geval. Elke dag sterven mensen – waaronder peuters en baby’s – terwijl ze Europa proberen te bereiken. Het lijkt wel of het niemand iets kan schelen. In 2021 zijn al meer dan 800 mensen verdronken in de Middellandse Zee[3]. Meer dan 10.000 mensen werden onderschept en teruggestuurd naar Libië, waar hen een verschrikkelijk lot wacht. De bewijzen daarvoor stapelen zich op[4], en toch blijven Europese landen samenwerken met Libië om te vermijden dat nog meer mensen hun grenzen oversteken.
>>LEES OOK: Migranten aan de Grieks-Turkse grens: symptoom van een Europees non‑beleid
De globalisering van de onverschilligheid
“Zoals paus Franciscus terecht benadrukt: de globalisering van de onverschilligheid moet ophouden. Europese landen moeten de rechten en waardigheid van mensen op de vlucht respecteren. We hebben concrete actie nodig, in plaats van louter intenties. Alleen zo kunnen we een einde maken aan pushbacks en geweld en kunnen we het Vluchtelingenverdrag en de waarden waarop de EU is gegrondvest, respecteren en handhaven”[3], aldus Maria Nyman, secretaris-generaal van Caritas Europa.
Amper 15 procent
Wereldwijde solidariteit met vluchtelingen en de landen die hen opvangen, is hard nodig. Landen in het Globale Noorden vangen slechts 15 procent van de vluchtelingen in de wereld op. Hoewel ze de capaciteit hebben om gastvrijer te zijn, proberen deze landen hun asieltaken naar derde landen door te schuiven. Het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, identificeerde 1,4 miljoen vluchtelingen als bijzonder kwetsbaar. Ze hebben nood aan hervestiging, maar dat gebeurde in 2020 voor slechts 22.800 van hen[1].
Het is tijd dat Europa wakker wordt. En meer en beter werk maakt van hervestiging en andere toegangswegen.
Verrijking
Caritas International vraagt samen met Caritas Europa een beleid dat de menselijke mobiliteit makkelijker maakt, op een veilige en georganiseerde manier. Want we weten dat migratie een positieve bijdrage kan leveren aan de Europese sociaal-economische ontwikkeling en demografische noden. Migratie kan onze Europese samenleving verrijken. Dat toont het verleden.
>>LEES OOK: Europa: migranten spelen een sleutelrol in ontwikkeling
Op deze Wereldvluchtelingendag dringt Caritas er bij de Europese beleidsmakers op aan stil te staan bij hun onverschilligheid. Want die maakt dat mensen die Europa proberen te bereiken in een dodelijk “spel” verstrikt geraken.
Wij vragen beleidsmakers om een meer mensgerichte aanpak, met aandacht voor de waarden en wettelijke verplichtingen van de EU: mensen die onderweg zijn beschermen, vooruithelpen, verwelkomen en integreren.
