Het is 9:50 uur als José en Maria, een jong stel van in de dertig, glimlachend het kantoor van Coraline, maatschappelijk werker bij de sociale dienst (CAW Brabantia – Antenne Caritas International) binnenstapt. Maar die glimlach verbergt de angst voor een onzekere toekomst. Na het geweld in hun land van herkomst, een lange reis in ballingschap en een negatief antwoord op hun vraag om internationale bescherming, vragen ze zich af wat hen te wachten staat. “Wat kunnen we nu doen?” vraagt Maria hoopvol. Als Coraline vraagt of het voor hen een optie is om terug te keren naar hun land van herkomst, verschijnt er bezorgdheid in hun ogen. “Nee, dat is onmogelijk, we kunnen niet teruggaan en leven tussen het geweld,” antwoordt José.
Een oplossing: regularisatie aanvragen
Wat nu? Wat zijn onze rechten? Waar moeten we wonen? Kunnen we werken? Al deze vragen razen door het hoofd van José en Maria. Na een grondig onderzoek van hun zaak lijkt er maar één oplossing mogelijk: een aanvraag indienen voor de regularisatie van hun verblijf op humanitaire gronden. “Maar ik waarschuw jullie dat het een lange procedure is met weinig kans op slagen”, zegt Coraline. “In je aanvraagdossier moet je zoveel mogelijk bewijs verzamelen dat aantoont dat jullie goede mensen zijn, dat jullie een positieve bijdrage aan dit land kunnen leveren en dat jullie hier banden hebben.”
Een aanvraag op basis van onbekende criteria
Een dossier indienen, kost tijd en geld – 366 euro per persoon, de bijkomende kosten niet meegerekend – en de uitkomst ervan is heel onzeker. Een antwoord krijg je na één jaar of langer, en de criteria waarop de Dienst Vreemdelingenzaken zijn beslissing baseert, zijn niet openbaar. “Of je al dan niet het recht hebt om je situatie te regulariseren, is de bevoegdheid van de staat,” legt Coraline een beetje gegeneerd uit.
>> LEES OOK : Mensen zonder papieren in hongerstaking: hoe is het zover kunnen komen?
En intussen? Een leven zonder papieren en zo goed als zonder rechten
José en Maria luisteren aandachtig naar wat Coraline hen vertelt. De informatie is cruciaal voor hun toekomst. “Kunnen we ondertussen werken?” vraagt Maria. “Nee, volgens de wet heb je geen recht om te werken,” antwoordt Coraline. De gezichten van het jonge stel staan somber. “Hebben we dan recht op hulp? Om te eten? Om onderdak te vinden?” “Nee”, schudt Coraline het hoofd. “Je kunt bij vrienden slapen of zelf proberen accommodatie te vinden, maar zonder verblijfsvergunning is dat heel ingewikkeld. Voor eten zijn er verenigingen die voedselpakketten uitdelen.”
Voor José en Maria komt dit nieuws als een koude douche. In hun thuisland studeerden ze voor industrieel ingenieur, maar ze konden die studies niet afmaken omdat ze moesten vluchten. “Kort samengevat, heb je recht op twee belangrijke dingen: dringende medische hulp en gratis bijstand van een advocaat,” zegt Coraline. “Voor medische hulp moet je een aanvraag indienen bij het OCMW van de gemeente waar je hoofdzakelijk woont. Dien die aanvraag ruim van tevoren in, want als je een medisch probleem hebt, kan het lang duren voor je dekking in orde is,” waarschuwt ze. “Voor juridische hulp is er een systeem dat ‘pro Deo’ heet en recht geeft op rechtsbijstand. Maar niet alle advocaten verlenen pro-Deobijstand en zij die het wel doen, zijn niet makkelijk te vinden. Maar ik kan je helpen zoeken.”
Het verhaal van José en Maria is dat van duizenden mensen
José en Maria zijn niet de enigen in deze situatie. In België leven naar schatting zo’n 100.000 tot 150.000 mensen zonder verblijfsvergunning. Om verschillende redenen, en vaak voor meerdere jaren. Als het voor hen ondenkbaar is om terug te keren naar hun land van herkomst, maken ze standaard de keuze om ‘zonder papieren’ en dus vaak bijna zonder rechten in België te blijven. Velen van hen doen elke dag een beroep op Caritas. We informeren en begeleiden hen. Maar omdat we de criteria niet kennen waarop hun situatie zal worden beoordeeld, kunnen we hen alleen adviseren op basis van onze ervaring. Daarom vragen wij de Belgische overheid om duidelijke en transparante criteria en een toegankelijke procedure.
>> LEES OOK : ‘De regularistatie van de mensen zonder papieren ontrafeld.’– Caritas Europa (in het Engels)
