Palestina in de schaduw van de wereld: een dubbele humanitaire crisis

Sinds de verschrikkelijke gebeurtenissen van 7 oktober 2023 is de situatie in Gaza dramatisch verslechterd. De militaire reacties van Israël hebben geleid tot een ongekende humanitaire crisis: tienduizenden doden, grotendeels burgers, en een infrastructuur die op instorten staat. In Noord-Gaza is ondervoeding inmiddels dodelijk geworden: kinderen sterven door gebrek aan voedsel, schoon water en medische zorg. Meer dan een half miljoen mensen leven op de rand van hongersnood.

Humanitaire symboliek — zoals luchtbruggen — lijkt op het eerste gezicht een teken van solidariteit. Maar ze volstaan niet. Ze zijn duur, beperkt in impact, en vooral bedoeld om politieke daadkracht te etaleren. In werkelijkheid kunnen ze de systematische blokkade niet vervangen. Echte hulp vereist structurele toegang over land, onder veilige en ongestoorde omstandigheden.

Tegelijkertijd voltrekt zich op de Westelijke Jordaanoever een andere, onderbelichte humanitaire ramp. Onder het mom van veiligheid voert het Israëlische leger grootschalige operaties uit die leiden tot massale ontheemding en verwoesting van gemeenschappen. Sinds oktober 2023 zijn meer dan 40.000 Palestijnen uit hun huizen verdreven. Hele wijken in Jenin, Nour Shams en El Far’a — ooit vluchtelingenkampen na de Nakba van 1948, inmiddels uitgegroeid tot stadswijken — zijn in enkele maanden veranderd in spooksteden.

De psychologische tol is hoog: verlies van huis, werk, identiteit en toekomst. Kinderen en studenten voelen zich ontworteld; scholen zitten overvol of zijn gesloten. Lokale gemeenschappen proberen hulp te bieden, maar hun draagkracht is beperkt, en steun van de Palestijnse Autoriteit is vaak onvoldoende.

Naast militaire operaties spelen ook gewapende Israëlische kolonisten een toenemende rol in het geweld. Deze groepen, vaak opererend met steun of medeweten van het leger, verdrijven Palestijnse families uit hun dorpen, steken landbouwgrond in brand en nemen grond in beslag. Dit zijn geen willekeurige incidenten, maar systematische daden die bijdragen aan een klimaat van permanente angst en onzekerheid.

De uitbreiding van nederzettingen en checkpoints versnelt, en leidt tot een steeds grotere versnippering van Palestijns grondgebied. Veel dorpen worden afgesloten van basisvoorzieningen en economische kansen. De bezetting gaat gepaard met bewegingsbeperkingen, landonteigening, arrestaties zonder proces en een juridische praktijk die Palestijnen structureel benadeelt.

Wat zich voltrekt in Palestina is niet slechts een humanitaire tragedie, maar ook een juridische en politieke crisis. Het Internationaal Gerechtshof heeft vastgesteld dat het Israëlisch beleid elementen bevat van apartheid en het recht op zelfbeschikking van het Palestijnse volk schendt. Toch blijft de internationale passiviteit voortduren, wat het gevoel van straffeloosheid in stand houdt.

Deze feitelijke medeplichtigheid ondermijnt onze geloofwaardigheid en legitimiteit: we kunnen niet beweren waarden van menselijkheid en rechtvaardigheid te verdedigen in andere situaties als we zwijgen over de vernietiging van een volk.

Sommige initiatieven, zoals een recent Belgisch parlementaire resolutie, nemen belangrijke standpunten in — zoals het erkennen van het Internationaal Strafhof en het veroordelen van kolonisatie. Maar tegelijk koppelen ze fundamentele rechten aan politieke voorwaarden, wat op gespannen voet staat met het principe van universele mensenrechten.

De Belgische regering heeft op sommige punten duidelijke stappen gezet. Ze stelt vragen bij de wapenhandel, ondersteunt internationale rechtsorganen en spreekt zich uit voor differentiatiebeleid dat bezetting onderscheidt van legitieme Israëlische instellingen. Maar zolang deze stappen niet gepaard gaan met daadwerkelijke druk of consequenties, blijft het bij woorden.

Wat nu nodig is, is politieke moed. De middelen zijn er: het opschorten van samenwerkingen, het opleggen van gerichte sancties, en het afdwingen van volledige en onbelemmerde toegang voor humanitaire en commerciële goederen. Elk uur telt — en uitstel betekent lijden dat voorkomen had kunnen worden.

Een verontrustende ontwikkeling is de toenemende druk op humanitaire organisaties en mensenrechtenverdedigers. NGO’s worden beperkt in hun werk, medisch personeel wordt gehinderd, en zelfs hulpverlening wordt in sommige gevallen gecriminaliseerd. Deze omkering van morele orde — waarbij zij die hulp bieden verdacht worden, en daders vrij spel krijgen — ondermijnt de basisprincipes van het humanitair recht.

Humanitaire hulp moet altijd gegarandeerd zijn, ongeacht het politieke klimaat. Wetgeving of beleid die de werking van NGO’s belemmert, ondermijnt niet alleen de hulp zelf, maar ook het vertrouwen in het internationale systeem dat geacht wordt burgers te beschermen.