We hanteren een zogenaamde ‘nexus’-aanpak (nexus = verbinding van 2 of meer zaken). Dat kan onder meer dankzij een internationaal netwerk en de aanwezigheid van Caritas-structuren ter plaatse vóór, tijdens en na crises. Er zijn immers maar weinig landen waar Caritas niet vertegenwoordigd is. Lokaal strekt het netwerk zich uit van parochie tot bisdom, en zo tot op nationaal niveau. Het internationale Caritas-netwerk telt 162 nationale Caritas-organisaties, samen actief in meer dan 200 landen en regio’s.
7 vragen en antwoorden voor een duidelijker begrip van ‘noodhulp en ontwikkeling’ en onze aanpak:
Wat is noodhulp precies?
Het belangrijkste doel van noodhulp, ook wel humanitaire hulp of crisishulp genoemd, is het redden van levens, het verminderen van menselijk lijden en het bewaren en beschermen van menselijke waardigheid. De hulp wordt gegeven in acute noodsituaties: bij overstromingen, hongersnoden, aardbevingen of aanslagen bijvoorbeeld. Daarnaast krijgen ook slachtoffers van langdurige crises of oorlog noodhulp, bijvoorbeeld de interne ontheemden in Oost-Congo of de Syrische vluchtelingen in Libanon.
Hoe organiseert Caritas haar noodhulp?
Jean-Yves Terlinden, coördinator van het team Noodhulp, legt uit: “In geval van een crisis ontvangt, valideert en verspreidt het coördinatiecentrum van het internationale Caritas-netwerk, dat in Rome is gevestigd, de nodige informatie betreffende de noden. Vervolgens wordt een programmavoorstel uitgewerkt door de nationale Caritas-organisatie van het betrokken land en wordt de samenwerking tussen de leden van het netwerk georganiseerd. De hulpverlening verloopt meestal in verschillende fases: van korte termijn crisishulp tot heropbouw op middellange en lange termijn.”
Met de financiële steun van Echo en in een consortium met Caritas Brazilië en Caritas Zwitserland helpt Caritas International de slachtoffers van de overstromingen in deelstaat Bahia met hygiëne- en schoonmaakkits, cash geld en onderdak. – Caritas Brezilië
“Caritas International beslist autonoom of ze al dan niet ondersteuning biedt bij de implementatie van het humanitaire programma en onder welke vorm: financiële middelen, hulpgoederen en/of extra personeel. In de praktijk gaat het vaak om zorgen voor onderdak voor mensen die hun huis verloren, medische zorg, voedsel, veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen en bescherming van kwetsbare mensen.”
>> LEES OOK: Brazilië: noodhulp voor slachtoffers overstromingen
Wat is ontwikkelingssamenwerking dan?
Noodhulp richt zich in de eerste plaats op dringende noden. Ontwikkelingssamenwerking richt zich op de aanpak van de onderliggende oorzaken van armoede en crisissituaties.
Via haar structurele ontwikkelingsprogramma’s in het buitenland streeft Caritas International ernaar de levensomstandigheden van de meest kwetsbare en gemarginaliseerde groepen duurzaam te verbeteren. Ook hier samen met lokale, nationale en internationale netwerken en actoren.
Onze structurele programma’s zijn vooral gericht op vier grote uitdagingen:
- Groeiende ongelijkheid;
- Klimaatverandering;
- Demografische veranderingen;
- Migratie en verstedelijking.
Is er ook een verband tussen noodhulp en ontwikkeling?
Jean-Yves: “Noodhulp en ontwikkelingssamenwerking staan niet los van elkaar, er is een wisselwerking. Vaak wordt er enerzijds tijdens een noodhulpinterventie en de heropbouwfase al gewerkt aan duurzame veranderingen. In Oeganda helpen we de vluchtelingen uit Oost-Congo met voedselhulp maar jongeren krijgen ook de kans om een opleiding te volgen zodat ze ook later in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Anderzijds werken we binnen onze ontwikkelingsprogramma’s preventief aan het beperken van de gevolgen van eventuele rampen in risicovolle gebieden (disaster risk reduction). Een mooi voorbeeld: in Kirundo, Burundi, pakken we het risico op mislukte oogsten als gevolg van droogte aan door onder meer plantgoed te introduceren dat beter bestand is tegen droogte, grondbedekking te promoten, de houtkap tegen te gaan en te zorgen voor herbebossing zodat de grond het water beter absorbeert.”
Armoede maakt de risico’s op een ramp beduidend groter en de kansen om er weer bovenop te geraken gevoelig kleiner. Mensen in armoede hebben geen spaarpotje en zien zich daarom bij bijvoorbeeld een mislukte oogst verplicht om dieren of werktuigen te verkopen om eten te kunnen kopen, of hun zaaigoed op te eten. Een vicieuze cirkel die alleen maar naar meer armoede leidt. Daarom vindt Caritas International het zo belangrijk om noodhulp en ontwikkelingssamenwerking niet los van elkaar te zien.
>> LEES OOK: Risicobeperking op rampen
Hoe brengt Caritas International verandering teweeg?
Noodhulp en ontwikkelingssamenwerking worden in een totaal verschillende context opgezet en de middelen en tijd die ons toegemeten zijn, zijn niet overal dezelfde. Caritas International is er echter van overtuigd dat de manier om verandering teweeg te brengen – bij noodhulp ervoor zorgen dat mensen hun leven opnieuw in handen kunnen nemen, bij ontwikkelingssamenwerking betere levensomstandigheden creëren – volgens dezelfde principes moet verlopen. Hierbij laten we ons leiden door onze katholieke identiteit, onze jarenlange ervaring en de ‘good practices’ in de sector.
Bernadette Van Raemdonck, verantwoordelijk voor het Departement Internationale Samenwerking, probeert kort samen te vatten: “Partnerschappen en lokale verankering zijn sleutelbegrippen. Samenwerken (co-creatie en co-productie), in de eerste plaats met de betrokken gemeenschappen en de lokale Caritasorganisaties. Maar ook met andere actoren, zowel binnen onze specifieke werkvelden als daarbuiten. We willen hierbij de nadruk leggen op de mogelijkheden en kwaliteiten die iedereen heeft, de competenties waar mogelijk versterken (capacity building en empowerment), de weerbaarheid en veerkracht van onze doelgroepen vergroten. Gendergelijkheid nastreven maakt daar deel van uit.”
De link tussen noodhulp en ontwikkeling is duidelijk aanwezig in de activiteiten van Caritas International. In Zuid-Kivu, DR Congo, organiseren we noodhulp en werken we aan een heropstart van landbouwactiviteiten voor de lokale bevolking en ontheemden. – Ismael Maisha
“We willen de mens niet eenzijdig benaderen (bv alleen maar materiële behoeften) maar in zijn of haar integraliteit (ook sociale en psychologische aspecten). Noodhulp, heropbouw, ontwikkeling en sociale cohesie (vredesopbouw) gaan voor Caritas hand in hand. Ook de link tussen mensen, dieren, planten en het milieu en de balans tussen hun onderlinge relaties (integrale ecologie) is een belangrijk aandachtspunt. Caritas International waakt er over dat haar actie nergens negatieve bijwerkingen heeft en houdt zich aan het principe ‘do not harm’. Een hele boterham maar dit is in een notedop onze leidraad voor de komende jaren”, besluit Bernadette.
>> LEES OOK : De boerenbevolking in Burundi en de klimaatopwarming
Waar is Caritas International actief in het buitenland?
Onze programma’s lopen hoofdzakelijk in Oost-, West- en Centraal-Afrika en het Midden-Oosten. Om de impact van programma’s op lange termijn te maximaliseren en de verandering die we willen verwezenlijken alle kansen op schaalvergroting te geven, zijn we slechts actief in een beperkt aantal landen. Caritas International laat zich leiden door haar historische expertise, het ‘kwetsbaarheid’-rapport van het OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development)[1] en pakt de uitdagingen aan waar die het meest uitgesproken zijn. Onze humanitaire interventies zijn theoretisch mogelijk in eender welk land maar ook hier worden keuzes gemaakt. Jean-Yves verduidelijkt: “We zullen eerder aarzelen om in een land waar we totaal geen ervaring hebben – bijvoorbeeld Guatemala – een grootschalig noodhulp of een ontwikkelingsprogramma op te zetten. We laten dat liever over aan Caritas-organisaties die een sterke band hebben met het land, de lokale partner goed kennen en misschien daar al personeel aan het werk hebben. Of we kiezen er voor interventies van andere Caritasorganisaties financieel te steunen of in een consortium te werken. Dat is veel efficiënter, loopt meestal ook vlotter.”
Welke internationale overeenkomsten en documenten zijn richtinggevend?
Zoals eerder vermeld, Caritas International is lid van het internationale Caritasnetwerk dat 162 leden telt over de hele wereld verspreid. Binnen dit netwerk van lokaal verankerde lidorganisaties houden wij ons aan een aantal internationale kaders en overeenkomsten:
- De 2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling (Sustainable Development Goals) van de Verenigde Naties[2]. Caritas International focust op SDG 1: Geen armoede; SDG 5: Gendergelijkheid; SDG 8: Waardig werk en economische groei; SDG 10: Ongelijkheid verminderen; SDG 13: Klimaatactie en SDG 16: Vrede, veiligheid en sterke publieke diensten.
- Het Sendai kader voor rampenrisicovermindering van de Verenigde Naties (2015)[3]: (Prioriteit 1) Inzicht in rampenrisico’s; (3) Investeren in rampenrisicovermindering voor meer veerkracht; (4) Verbeteren van de rampenparaatheid voor een effectieve respons.
- De Overeenkomst van Parijs inzake klimaatverandering (2015)[4]: de doelstelling hier is de opwarming van de aarde te beperken tot veel minder dan 2, bij voorkeur 1,5 graden Celsius boven het pre-industriële niveau. Om dit doel op lange termijn te bereiken, streven de landen ernaar de mondiale broeikasgasemissies zo snel mogelijk te beperken om tegen het midden van de eeuw een klimaatneutrale wereld tot stand te brengen.
- De Grand Bargain (2016)[5]: een unieke overeenkomst tussen enkele van de grootste donoren en humanitaire organisaties, die zich ertoe hebben verbonden meer middelen in handen te geven van mensen in nood en de doeltreffendheid en doelmatigheid van de humanitaire actie te verbeteren. Caritas International draagt bij tot werkveld (1) Meer transparantie; (2) Meer steun en financieringsinstrumenten voor lokale en nationale actoren; (3) Meer gebruik en coördinatie van cash-based programma’s; (6) Mensen die hulp ontvangen betrekken bij het nemen van de beslissingen die van invloed zijn op hun leven.
- De encycliek Laudato Si’ (2015)[6]: paus Franciscus roep ‘alle mensen van goede wil op om met respect en eerbied om te gaan met de aarde en de armen. Het zijn immers het milieu en de armen die de prijs betalen van onze hebzucht.’ ‘Gerechtigheid moet deel uitmaken van het milieudebat om zowel de schreeuw van de aarde als die van de arme te horen’. Laudato Si’ 49. Caritas International werkt aan een dergelijke ‘integrale ecologie’ voor al haar activiteiten, zowel in België als daarbuiten.
OOK JIJ KAN HELPEN!
Humanitaire rampen maken miljoenen slachtoffers wereldwijd. Wanneer een crisis meedogenloos toeslaat, is het nodig om snel te handelen en slachtoffers te beschermen: de hongersnood te stoppen, zorgen dat er terug drinkbaar water is en dat de verspreiding van ziektes een halt wordt toegeroepen. Een snel en pasklaar antwoord kan alleen maar dankzij ons noodhulpfonds. Dat zorgt ervoor dat we onmiddellijke met het internationale Caritasnetwerk aan de slag kunnen gaan en niet moeten wachten tot een fondsenwervingscampagne vruchten afwerpt.
Ook al tonen de media vaak alleen maar de eerste fase van hulpverlening, weet dat het voor Caritas International daarbij niet stopt. We gaan met de betrokken mensen aan de slag om hun leven terug op de rails te krijgen, de oorzaken van armoede en crises structureel aan te pakken, hun weerbaarheid te vergroten. Dit kan alleen maar dankzij de financiële steun van heel veel solidaire medeburgers… en die van jou!
>> DOE EEN GIFT
[1] WMO, Etats de fragilités 2020, maarts 2021, geraadpleegd in juli 2022.
[2] SDGs, Objectifs de développement durable : transformer notre monde, geraadpleegd in juli 2022.
[3] ONU, Cadre d’action de Sendai pour la réduction des risques de catastrophe 2015 – 2030, maart 2015, geraadpleegd in juli 2022 of “De klimaatverandering: de feiten op een rij (en wat jij eraan kan doen)”
[4] ONU, The Paris Agreement, 12 décember 2015, geraadpleegd in juli 2022.
[5] IASC, The Grand Bargain (Official website), maart 2015, geraadpleegd in juli 2022.
[6] Vatican, Encyclical letter Laudato Si’ of the Holy Father Francis on care for our common home, mei 2015, geraadpleegd in juli 2022.
