Kinderen kunnen niet langer opgesloten worden wegens hun migratiestatus: wordt de maatregel eindelijk in de wet opgenomen?

In 2023 kan België nog steeds een kind opsluiten dat niet over de juiste papieren beschikt. Een kort overzicht van de feiten:

• 2006: naar aanleiding van de zaak Tabitha^[2] wordt België door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veroordeeld. Bijna tien jaar lang stopte ons land met het opsluiten van kinderen en hun familie in administratieve detentiecentra (gesloten centra).
• Zomer 2018: de huidige Belgische regering keurt een nieuw koninklijk besluit goed dat haar toelaat de veroordeelde praktijk te hervatten. Er wordt een nieuw administratief detentiecentrum opgericht: een speciale vleugel “voor gezinnen” wordt toegevoegd aan Centrum 127bis, bij de luchthaven van Zaventem. De bouw kost de Belgische belastingbetaler bijna 2 miljoen euro, exclusief werkingskosten. Burgers mobiliseren zich: de campagne “Een kind sluit je niet op. Punt” wordt gesteund door 48.000 burgers en 325 verenigingen^[3].
• April 2019: na deze mobilisatie en de juridische actie van vijftien vhttp://www.eenkindsluitjenietop.be/erenigingen schorst de Raad van State het koninklijk besluit dat toelaat om gezinnen zonder wettig verblijf met hun kinderen op te sluiten. Onder de bestaande voorwaarden is het dus niet meer mogelijk om kinderen op te sluiten om migratieredenen, al verbiedt de wet dat nog niet formeel. Dit blijft een strijdpunt voor de verschillende organisaties.
• September 2020: de nieuwe Vivaldi-regering schrijft in haar regeerakkoord^[4] dat “minderjarigen niet in gesloten centra kunnen worden opgesloten”.
• 9 maart 2023: de Vivaldi-regering bereikt een akkoord over migratie waarin staat dat het verboden wordt om een kind in een gesloten centrum te detineren en dat dit in de wet zal worden opgenomen.

Een kind opsluiten heeft ingrijpende en blijvende gevolgen voor zijn of haar gezondheid en ontwikkeling. Dit is bewezen door talloze deskundigen, waaronder de bekende neuropsychiater Boris Cyrulnik, die benadrukt dat “er geen goede manier is om kinderen op te sluiten. Opsluiting is een ernstig trauma.”

Zelfs korte periodes van opsluiting kunnen het psychologische en fysieke welzijn van kinderen aantasten en hun cognitieve ontwikkeling in gevaar brengen. Psychologische experts die in detentiecentra werkten met kinderen van alle leeftijden, constateren dat detentie kan zorgen voor stomheid en angst gelinkt aan posttraumatische stress, en dat kinderen zelfs kunnen overgaan tot automutilatie en zelfmoordpogingen^[5].

In 2018 bezocht Bernard De Vos, toenmalig algemeen afgevaardigde voor de rechten van het kind, een gezin van vier kinderen. Ze waren in België geboren en naar Servië gedeporteerd, nadat ze in een detentiecentrum waren vastgehouden. Hij getuigde: “(…) terwijl we daar waren, spraken we over Servië met een kind van drie jaar. Met de rand van zijn hand in zijn nek maakte het een teken: ‘Servië’. Voilà… dat op driejarige leeftijd. Het is ondraaglijk.”^[6]

De wet die binnenkort wellicht aangenomen wordt, heeft betrekking op de detentie van kinderen in administratieve detentiecentra. Momenteel worden kinderen echter nog steeds opgesloten in “terugkeerhuizen”^[7] . Zo zijn er 29 in België. Minder bekend is dat dit ook plaatsen zijn waar gezinnen van hun vrijheid worden beroofd. Hoewel het geen afgesloten plaatsen zijn, is het een vorm van opsluiting. De naam dekt de lading dus niet.

Het kind ondergaat eerst het trauma van een arrestatie. Het wordt afgesneden van zijn omgeving, krijgt te maken met grote vrijheidsbeperkingen en schendingen van zijn recht op onderwijs, vrijetijdsbesteding, enz. en wordt ten slotte bedreigd met uitzetting naar een land dat het misschien niet kent.

De afschaffing van de detentie van kinderen in gesloten centra in de wet verankeren, is een eerste essentiële stap. Een einde maken aan deze onmenselijke praktijk moet echter ook een verbod inhouden op detentie in terugkeerhuizen. Want een migrantenkind is in de eerste plaats een kind, en een kind sluit je niet op. Punt.