Herinner je je nog hoe het was toen je jong was? Beeld je in: je bent minderjarig en je moet je land ontvluchten, helemaal alleen. Je arriveert in België, na een vaak traumatische reisweg. Je wordt aan je lot overgelaten. Dat is de situatie waarin veel jongeren zich bevinden. Velen van hen zijn in België op doorreis naar het Verenigd Koninkrijk; ze worden ‘NBMV’s in transit’ genoemd. In hun ‘overlevingsmodus’ vertrouwen ze vaak niemand en houden ze zich gedeisd. Ze vermijden elk contact met de overheidsinstanties die ze wantrouwen. Deze jongeren komen voornamelijk uit Eritrea, Soedan en Ethiopië en bevinden zich in zeer diverse juridische situaties. “Een heleboel jongeren zijn bijvoorbeeld door Libië getrokken, waar ze te maken hebben gehad met seksueel geweld, slavernij en andere verschrikkelijke en traumatische mishandelingen“, aldus Manou Ballyn, hoofd van het Xtra MENA-project (CAP Brabantia – Antenne Caritas International). “Eenmaal in Europa is het niet beter. Veel minderjarigen maken bijvoorbeeld politiegeweld mee en diefstallen van hun persoonlijke spullen.”
>> IK LEES HET RAPPORT: Niet-begeleide minderjarigen op doortocht in België en de nood aan pre-opvang
Leven op straat en verdwijningen
Deze kinderen en tieners zijn overgeleverd aan mensen die het niet altijd goed met hen voorhebben. Omdat ze zich niet bij de autoriteiten melden, krijgen ze niet de bescherming waarop ze als minderjarige recht hebben. De informatie die ze krijgen bij hun vertrek, tijdens hun reis en in België is vaak tegenstrijdig, onvolledig of onjuist. “We merken dat deze jongeren steeds langer onderweg zijn – anderhalf jaar, soms zelfs 2 jaar – en door veel landen reizen die allemaal andere regels hanteren“, legt Manou uit. Hoewel ze heel kwetsbaar zijn, slapen velen van hen op straat. Verdwijningen komen vaak voor. Dikwijls zijn ze het slachtoffer van mensenhandel of andere illegale praktijken. “Omdat ze geen andere opties hebben, doen sommigen wanhopige dingen om te overleven, zoals zich prostitueren“, zegt Manou. “Op dit moment hanteert Fedasil kwetsbaarheidscriteria. Op basis daarvan krijgt een jongere al dan niet toegang tot het formele opvangsysteem na de openingsuren. Dit systeem moet stoppen. Als een jongere, die er lang over heeft getwijfeld om zich te signaleren, niet direct wordt opgevangen, is de kans groot dat we hem uit het oog verliezen.”
>> LEES OOK: Hulpverlening voor minderjarigen op doortocht
© Image illustrative – Canva
Een langdurig probleem dat steeds groter wordt
Omdat het Xtra MENA-team al jaren werkt op de plaatsen waar deze jongeren rondhangen, heeft het heel wat expertise opgebouwd. Het team weet welke obstakels en moeilijkheden deze jongeren tegenkomen en probeert aan hun behoeften te voldoen. Wat het team vandaag de dag vaststelt, is klaar en duidelijk: er zijn steeds méér jongeren, en ze zijn steeds kwetsbaarder. Ook is er een schrijnend gebrek aan begeleiding en plaatsen om hen waardig op te vangen. De nood is hoog: er moeten structurele oplossingen worden gevonden om een probleem aan te pakken dat niet langer tijdelijk is, maar permanent. “Alle organisaties die met NBMV werken, steken veel tijd in het beantwoorden van de belangrijkste vraag: een veilige plek om te slapen. We hebben geen tijd meer om deze kinderen op andere aspecten te begeleiden: hen psychologisch te ondersteunen, hen te informeren over hun rechten… Huisvesting is zo’n dringende nood dat het voorrang heeft op al het andere“, zegt Manou. “We kunnen deze kinderen toch niet uitgeput laten rondlopen, kou laten lijden, honger laten hebben, hen op straat laten slapen?”
>> ZIE OOK: (Video) Een jongere op de vlucht. Waar heeft hij of zij recht op in België?
Pre-opvangplaatsten zijn dringend nodig
Op basis van haar expertise doet het Xtra MENA-team van CAW Brabantia – Antenne Caritas International – een duidelijke aanbeveling: er moeten dringend pre-opvangplaatsen worden geopend waar deze jongeren zich in eerste instantie niet hoeven te signaleren. Een officiële registratie schrikt hen af, want ze vertrouwen de overheid niet. In een pre-opvangplaats zouden ze kunnen rusten, vertrouwen opbouwen en nadenken over hun toekomst. Ze zouden er kunnen eten, slapen, douchen, een dokter, psycholoog of andere hulpverlener zien. Zodat ze dan, als ze eenmaal uit de overlevingsmodus zijn en op hun eigen tempo, juiste informatie kunnen opnemen. Zij kunnen zich dan, als ze dat willen, signaleren bij de Dienst Voogdij en genieten van de formele bescherming voor NBMV. Afhankelijk van zijn of haar situatie kan elke jongere internationale bescherming aanvragen in België of gezinshereniging aanvragen in het land waar hij/zij familie heeft, bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk. “Deze pre-opvangplaatsen zijn dringend nodig en essentieel. Het probleem van de NBMV op doortocht is structureel en dus hebben we een structurele reactie nodig, verankerd op de lange termijn“, benadrukt Manou. “We weten dat veel jongeren zich nu op de migratieroutes bevinden en de komende maanden zullen aankomen. We hebben het over extreem kwetsbare jongens en meisjes, die soms zwanger zijn. De winter komt eraan.”
